Atopowe zapalenie skóry - co powinieneś wiedzieć?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) charakteryzuje silny świąd oraz przewlekły i nawrotowy charakter. Schorzenie to jest wynikiem uszkodzenia warstwy rogowej skóry. Leczenie polega na łagodzeniu objawów choroby, a tym samym przeciwdziałaniu dalszemu jej rozwojowi.
Od kilku lat obserwuje się wśród mieszkań krajów wysokorozwiniętych systematyczne zwiększenie częstości zachorowań na atopowe zapalenie skóry. Obecnie występuje ono u około 15 proc. dzieci i 3 proc. osób dorosłych. W większości przypadków w okresie dojrzewania objawy choroby ustępują, jednakże część przechodzi w postać dorosłą.
Rozwój atopowego zapalenia skóry następuje na skutek współdziałania różnych czynników: genetycznych, zaburzeń układu immunologicznego oraz czynników środowiskowych (pyłki, kurz, detergenty, biżuteria). U chorych następuje zmniejszenie ilości związanej wody w naskórku i jednocześnie zwiększenie jej utraty przez naskórek. W wyniku tego traci on elastyczność oraz staje się bardziej podatny na uszkodzenia i pęknięcia.
Do czynników zaostrzających objawy AZS zalicza się stres, zaburzenia hormonalne, dym papierosowy, klimat (mróz, upał), pot, a także bakterie i grzyby oraz detergenty.
1. Leczenie atopowego zapalenia skóry
Polega najczęściej na miejscowym stosowaniu maści, kremów, emulsji zawierających glikokortykosteroidy. Przy długotrwałym podawaniu, występują jednak objawy niepożądane, jak zanik i ścieńczenie skóry, rozstępy, przebarwienia i odbarwienia skóry, trądzik różowaty, nadkażenia bakteryjne czy grzybiczne.
Z kolei inhibitory kalcyneuryny, do których należą takrolimus i pimekrolimus nie wpływają negatywnie na skórę, dlatego też mogą być bezpiecznie stosowane także na twarz i szyję. W przypadku uogólnionej i ostrej postaci AZS wprowadza się również farmakologię uogólnioną – leki immunosupresyjne, antyhistaminowe, przeciwzapalne oraz antybiotyki.
Zmiany skórne towarzyszące AZS mają zróżnicowany charakter. Pojawiają się grudki, pęcherzyki, przeczosy, nadżerki oraz strupy. Obserwuje się również znaczne pogrubienie naskórka, będące wynikiem przewlekłego drapania. U chorych występuje zwiększona podatność na infekcje bakteryjne zwłaszcza gronkowcem złocistym – Staphylococcus aureus.
2. Pielęgnacja skóry atopowej
Zaleca się codzienne stosowanie emolientów, które przywracają integralność uszkodzonej skóry, zmniejszają jej suchość oraz świąd, a także obniżają ryzyko zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych. Emolienty mają za zadanie przywrócenie zaburzonej gospodarki wodnej, zwiększenie stopnia nawilżenia i natłuszczenia skóry. Należy je nakładać kilka razy dziennie, najpóźniej w ciągu trzech minut po każdej kąpieli.
Dziecko chore na AZS powinno być codziennie kąpane w letniej wodzie, aby usunąć alergeny nasilające chorobę. Do kąpieli można stosować specjalne olejki, by zabezpieczyć skórę przed nadmierną utratą wody. W czasie zaostrzenia zmian chorobowych zaleca się kąpiel dziecka w letniej wodzie z dodatkiem mąki ziemniaczanej (250 g na 60 l wody).
Warto również zrezygnować z perfumowanych mydeł, żeli pod prysznic na korzyść zwykłego szarego mydła, gdyż jest pozbawione barwników, substancji zapachowych, najczęściej wywołujących alergie i podrażniających miejsca chorobowo zmienione.
3. Dieta w AZS
W procesie leczenia AZS istotną rolę odgrywa również dieta. W diecie powinny znajdować się produkty i składniki odżywcze o charakterze immunomodulującym. Należą do nich przede wszystkim niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, witamina E, witamina A, selen, cynk oraz pełnowartościowe białko.
Źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych są ryby morskie (najlepiej dorsz, morszczuk, tuńczyk, łosoś norweski) oraz oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej lniany, olej z wiesiołka, czy ogórecznika), a także sezam, słonecznik, orzechy (laskowe, włoskie), migdały.
Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) zmniejszają stan zapalny skóry i zwiększają stopień jej nawilżenia oraz natłuszczenia. W wielu badaniach klinicznych wykazano, że regularne spożywanie NNKT wspomaga terapię farmakologiczną.
Witaminy A i E zapobiegają uszkodzeniom skóry i regenerują ją. W związku z tym należy zadbać, aby w codziennej diecie dziecka z AZS obecne były czerwone i pomarańczowe warzywa i owoce (marchewka, czerwona papryka, czarna porzeczka, pomarańcza, dynia, morele, nektarynki) oraz natka pietruszki, koperek, szczypiorek, sałata.
Witamina C zawarta w największej ilości w czarnej porzeczce, natce pietruszki, czerwonej papryce oraz owocach cytrusowych, malinach jest niezbędna do biosyntezy włókien kolagenowych, które w skórze stanowią magazyn wody oraz nadają jędrność.
Dzieci z AZS powinny przynajmniej raz w tygodniu spożywać galaretkę owocową przygotowaną na bazie żelatyny, gdyż stanowi ona źródło aminokwasów budujących włókna kolagenowe. Dzięki temu poprawi się wygląd skóry, a także stanie się ona mniej wrażliwa na czynniki drażniące.
Zaleca się także picie zielonej herbaty, gdyż związki w niej zawarte wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz zwiększają odporność organizmu. W diecie dziecka powinny znajdować się produkty jak najmniej przetworzone, gdyż często dodatkowe substancje zaostrzają przebieg choroby. Najlepiej jest unikać barwników oraz konserwantów (benzoesan sodu, sorbinian potasu).