Jak porusza się bakteria boreliozy w organizmie?

Choć borelioza jest chorobą znaną od lat, nadal skrywa wiele tajemnic. Niedawno jednak udało się ujawnić jedną z nich. Specjaliści odkryli sposób poruszania się bakterii boreliozy w organizmie człowieka. Badacze poinformowali o tym świat na łamach prestiżowego pisma „Cell Reports”.

Gdy kleszcz, będący nosicielem krętków borrelii ukąsi człowieka, to drobnoustrój trafia do krwiobiegu (bakterie borrelii poruszają się wewnątrz tętnic i żył) i przemieszcza się po całym ciele. Może zatem bez problemu dotrzeć do serca, układu nerwowego i stawów. A jak się przemieszcza?

Naukowcy porównują to do dziecięcego sposobu wspinania się po drabinkach. Krętki borrelii __przyczepiają się do naczyń krwionośnych i przemieszczają się poprzez przeniesienie siły z jednego połączenia ze ścianami naczyń krwionośnych do następnego.

Podczas swojej wędrówki, bakterie nigdy nie odczepiają się od ścian tętnic i żył. W podobny sposób po organizmie wędrują leukocyty.

Badania być może okażą się przełomowe i pomogą skuteczniej leczyć boreliozę. Zdaniem naukowców nowo odkrytą wiedzę można wykorzystać, by spowolnić rozwój choroby lub też zapobiec jej rozprzestrzenianiu się.

Kolejne testy będą dotyczyły przede wszystkim białka znajdującego się w bakteriach borrelii (BBK32). To ono, zdaniem naukowców, wzmacnia i stabilizuje połączenia pomiędzy bakteriami, a ścianami tętnic i żył. Badacze twierdzą, że leki skierowane przeciwko BBK32 mogą skutecznie utrudnić bakteriom przedostanie się do stawów, układu nerwowego czy serca.

1. Czy warto zbadać kleszcza?

- W przypadku ukąszenia przez kleszcza istnieją dwa algorytmy postępowania – podpowiada dr Krzysztof Majdyło, specjalista chorób wewnętrznych, członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Boreliozy i Chorób Odkleszczowych.

- Pierwszy zaleca obserwację pacjenta i podanie mu antybiotyku w chwili, gdy na ciele pojawi się rumień. Drugi natomiast, który zresztą stosuje się coraz częściej i który rekomenduje ILADS (Międzynarodowe Stowarzyszenie Boreliozy i Chorób Towarzyszących), zakłada podanie antybiotyku profilaktycznie po ukąszeniu kleszcza. 

Terapia trwa dwa tygodnie i jest w pełni uzasadniona. Czekanie aż pojawi się rumień jest ryzykowne, bo po pierwsze zmiana skórna nie zawsze występuje, a po drugie może pozostać niezauważona (np. na owłosionej skórze głowy) – wyjaśnia ekspert.

Specjalista podpowiada ponadto, że duży sens ma popularne w ostatnim czasie badanie DNA kleszcza. Najczęściej wykonuje się jego badanie molekularne (genetyczne, PCR) w kierunku borrelia burgdorferi. By je przeprowadzić, nie trzeba do laboratorium dostarczyć kleszcza w całości (wystarczy jego fragment, pajęczak może być ponadto zmiażdżony).

- Jeśli wynik testu będzie negatywny, o kleszczu można zapomnieć. Wynik pozytywny natomiast nie jest równoznaczny z tym, że pacjent został zainfekowany – mówi dr Krzysztof Majdyło.

- By się o tym przekonać, należy wykonać badania serologiczne, tzn. poziomu przeciwciał (Borelioza IgG i Borelioza IgM oraz bardziej specjalistyczne badania Borelioza IgG i IgM metodą BLOT) - dodaje.

Na boreliozę nie ma obecnie szczepionki, i nic nie wskazuje na to, by pojawiła się ona w najbliższym czasie. Dostępna jest natomiast szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (kzm). Jest to ostra choroba wirusowa, która rzadko jednak jest przyczyną groźnych powikłań. Najczęściej przebiega w sposób łagodny, przypominający infekcję wirusową.

2. Kleszcze nad Wisłą

W Polsce kleszcze zaczynają żerować na przełomie kwietnia i maja. Pozostają aktywne aż do późnej jesieni. Szczyt zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze przypada na miesiące od maja do początku sierpnia oraz we wrześniu. W tym czasie startują również kampanie informacyjne, których celem jest zapobieganie i minimalizacja negatywnych skutków ukąszenia przez pasożyta.

Ciekawy pomysł na dotarcie z wiedzą do wszystkich zainteresowanych realizuje Główny Inspektorat Sanitarny. W ramach kampanii „Nie bądź kozak, pęseta albo kontakt z lekarzem” promowany jest film z muzyką Te-Trisa i animacjami Martyny Adamskiej. Wykonany on został w mało znanej w Polsce technice sketchnotingowej („myślenia wizualnego”). W prosty i zabawny sposób wyjaśnia, jak należy postępować w przypadku ukąszenia przez tego pajęczaka.

- Co roku przed sezonem letnim informujemy o zagrożeniach związanych z ugryzieniem przez kleszcza, o profilaktyce i sposobie postępowania po ugryzieniu. Jednak w internecie pojawiają się często dyskusje, jak  należy postępować w wyniku ukąszenia przez tego pajęczaka.

Choć wiele treści merytorycznych (wiedza medyczna, informacje od specjalistów) wyraźnie informuje  o tym, że nie należy „niczym spryskiwać ani smarować” miejsca ukąszenia przed pozbyciem się kleszcza, to bardzo dużo osób nie tylko tak postępuje, ale też rekomenduje innym ten sposób działania.

Celem kampanii jest więc informowanie, jak postępować w przypadku ukąszenia oraz uświadomienie, jakie są z tym związane zagrożenia i niebezpieczeństwa, dlatego zdecydowaliśmy się przygotować krótki filmik instruktażowy – komentuje Marek Posobkiewicz, Główny Inspektor Sanitarny.

Na choroby odkleszczowe najbardziej narażone są określone grupy zawodowe, zwłaszcza leśnicy i rolnicy, jak również dzieci i młodzież, która spędza wakacje na terenach aktywności kleszczy, zwłaszcza w województwach: podlaskim, warmińsko-mazurskim, dolnośląskim oraz małopolskim.

3. Jak chronić się przed kleszczami?

Podstawowe znaczenie w zapobieganiu chorobom przenoszonym przez kleszcze mają działania profilaktyczne, które obejmują:

• stosowanie środków odstraszających kleszcze,
• szczelną osłonę skóry podczas pobytu na terenach łąkowo-leśnych (długi rękaw, długie spodnie, wysokie skarpety naciągnięte na nogawki lub spodnie z ściągaczami, czapka z daszkiem, ubranie jasnego koloru, na którym łatwo da się zauważyć pełzającego pajęczaka),
• dokładne kontrolowanie skóry po każdym powrocie z terenów łąkowo-leśnych, zwłaszcza w okolicach pokrytych delikatną i wilgotną skórą (pachy, pachwiny, fałdy skórne, za małżowinami usznymi).

  4. Na pomoc! Kleszcz w skórze!

Gdy na skórze odnaleziony zostanie kleszcz, konieczne jest jego usunięcie. Zaleca się to zrobić jak najszybciej. Gdy nie czujemy się pewni i nie wiemy, jak prawidłowo usunąć pasożyta, należy udać się po pomoc do lekarza.

Kleszcza należy uchwycić wąskimi szczypczykami (np. pesetą) jak najbliżej skóry  i wyciągnąć go płynnym i stanowczym ruchem wzdłuż osi wkłucia. Po usunięciu pajęczaka należy zdezynfekować skórę w miejscu wkłucia i dokładnie umyć ręce. Nie wolno stosować żadnych substancji drażniących kleszcza, takich jak: alkohol, tłuszcze, benzyna, bo może to spowodować wzrost objętości śliny lub wymiocin wydalonych przez kleszcze. W ten sposób ryzyko zakażenia chorobotwórczym drobnoustrojem rośnie.