Metabolizm u dzieci i dorosłych. Czym jest, jakie są rodzaje metabolizmu?

Metabolizm to ogół reakcji zachodzących w organizmie, które prowadzą do wykorzystania energii pochodzącej ze składników odżywczych, dostarczanych z pożywienia. Zadaniem tych procesów jest podtrzymanie funkcji życiowych, co umożliwia nam odpowiednie funkcjonowanie. Tempo metabolizmu jest zależne od kilku czynników, między innymi od wieku, uwarunkowań genetycznych oraz nawyków. Czym jest metabolizm? W jakim wieku występuje najszybszy metabolizm? Jakie są jego rodzaje?

1. Czym jest metabolizm?

Metabolizm (inaczej przemiana materii) jest to zbiór mechanizmów oraz procesów zachodzących w komórkach naszego ciała, których celem jest pozyskiwanie i wykorzystywanie energii z dostarczanych razem z pokarmem składników odżywczych.

Dwa główne zadania metabolizmu to:

• uzyskanie energii ze składników odżywczych;
• dostarczanie prekursorów do wytwarzania mikrocząsteczek, takich jak aminokwasy do budowy białek czy zasady azotowe potrzebne do budowy DNA.

Zobacz film: "Pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie czasu"

Ogół procesów metabolicznych dzielimy na dwa mniejsze:

• katabolizm;
• anabolizm.

2. Co wpływa na metabolizm?

W ciele każdego człowieka różnego rodzaju reakcje zachodzą w różnym tempie. Często mówimy, że ktoś ma szybki metabolizm lub wolniejszą przemianę materii. W dużej mierze jest to uwarunkowane genetycznie, choć nie oznacza to, że nie możemy tego zmienić.

Możliwa jest zmiana tempa metabolizmu, choć nie jest to najłatwiejsze zadanie. Istnieje kilka czynników, poprzez które możemy regulować swoją przemianę materii. Co dobrze na nią wpływa?

• wysiłek fizyczny - szczególnie ćwiczenia aeorobowe, pozwalające na spalenie dużej ilości kalorii, takie jak bieganie, taniec, jazda na rowerze;
• odpowiednia dieta - potencjalnie przemianę materii może przyspieszać m.in. zielona herbata, kurkuma, ostre przyprawy, imbir i kawa;
• odpowiednia ilość snu - zbyt krótki odpoczynek nocny i niska jego jakość mogą prowadzić do zaburzeń metabolizmu i w konsekwencji do wzrostu masy ciała.

Procesy wiążące się z metabolizmem kontrolowane są także przez wiele innych czynników, takich jak:

• temperatura (wzrost powoduje przyspieszenie reakcji chemicznych zachodzących w organizmie, spadek zaś spowolnienie);
• obecność składników, które przyspieszają reakcje chemiczne;
• obecność witamin i eznymów, jonów metali (np. potasu czy magnezu), hormonów.

Istotnym czynnikiem mającym wpływ na tempo przemiany materii jest także wiek. Najszybszy metabolizm obserwujemy u małych dzieci i w okresie dojrzewania, gdy organizm potrzebuje dużo energii, aby się rozwinąć. Potem stopniowo zwalnia, ponieważ zmniejsza się zapotrzebowanie na energię.

3. Rodzaje metabolizmu

Metabolizm, jak wcześniej wspomnieliśmy, jest zespołem wszelkich przemian biochemicznych, zachodzących w ustroju. Procesy te prowadzą do rozkładu substancji odżywczych w celu produkcji energii lub do powstania cząsteczek niezbędnych dla właściwego funkcjonowania organizmu z udziałem tej energii.

Z tego względu wyróżniamy dwa rodzaje metabolizmu: katabolizm oraz anabolizm. Przemiany te są ściśle ze sobą powiązane.

3.1. Czym jest katabolizm?

Katabolizm to całokształt reakcji chemicznych, w wyniku których dochodzi do rozkładu cząsteczek złożonych do prostych związków. W wyniku tych przemian następuje wydzielanie energii, która w dalszej kolejności wykorzystywana jest do produkcji niezbędnych dla zdrowia składników, oraz do wykonywania pracy mięśni - mówi się, że reakcje kataboliczne to reakcje egzoergiczne.

W tym przypadku produkcja energii ma miejsce w wyniku oddychania tlenowego lub beztlenowego. Oddychanie tlenowe obejmuje trzy główne szlaki metaboliczne:

• cykl Krebsa;
• glikolizę;
• mitochondrialny łańcuch transportu elektronów połączony z fosforylacją oksydacyjną.

Na metabolizm ma wpływ wiele hormonów, m.in. kortykosteroidy, tyroksynę i trójodotyronię.

3.2. Czym jest anabolizm?

Anabolizm jest zespołem reakcji, wskutek których następuje synteza złożonych związków organicznych z wykorzystaniem związków o budowie prostszej. W wyniku tych reakcji powstają m.in. białka, tłuszcze i węglowodany złożone.

Przykładowe procesy anaboliczne to np.:

• synteza DNA i RNA;
• biosynteza białek;
• glikogeneza;
• glukoneogeneza.

Wymienione reakcje wymagają dostarczenia energii, stąd też określane są mianem reakcji endoergicznych. Energia potrzebna do produkcji składników zmagazynowana jest w wiązaniach chemicznych.

Anaboliczne reakcje kontrolowane są przez wiele różnych hormonów, z których najważniejsze to:

• insulina;
• hormony płciowe;
• hormon wzrostu.

Efekty przemian anabolicznych to m.in. wzrost włosów, rozbudowa kości, wzrost masy mięśniowej i siły.

4. Zaburzenia metaboliczne

Według szacunków około 90 proc. zaburzeń metabolizmu to wynik złego stylu życia, a jedynie 10 proc. wynika z chorób, takich jak niedoczynność lub nadczynność tarczycy, zaburzenia pracy trzustki, jajników lub innych gruczołów, które sterują przemianą materii.

Warto rozpocząć od zmiany nawyków, a jeśli to nie przyniesie pożądanych skutków, powinniśmy odwiedzić lekarza, aby nas zdiagnozował. Leczenie choroby podstawowej razem z odpowiednią dietą i ruchem z pewnością przyśpieszy metabolizm.