Obrzęk limfatyczny – objawy, leczenie, profilaktyka

Obrzęk limfatyczny to obrzęk związany z niewydolnością układu limfatycznego. Najczęściej pojawia się w górnych lub dolnych kończynach, choć może dotyczyć każdej części ciała. Jakie są przyczyny obrzęku limfatycznego? I czy obrzęk limfatyczny może być spowodowany przez urazy lub infekcje? Na te i inne pytania odpowiemy w poniższym artykule.

1. Obrzęk limfatyczny. Co to jest?

By lepiej zrozumieć, co to jest obrzęk limfatyczny, warto przypomnieć sobie, jakie funkcje pełni układ chłonny:

• wspomaga układ odpornościowy poprzez transport limfocytów zawartych w chłonce,
• nazywany jest drugim układem krążenia,
• oddziela bakterie i wirusy z chłonki przed "oddaniem" płynu do krwi,
• jest oddpowiedzialny za wchłanianie i transport tłuszczów z jelit do krwi.

Jeśli więc pojawia się obrzęk limfatyczny oznacza to, że zaburzona jest funkcja drenażu płynu z tkanek, co prowadzi do powstania obrzęku.

1.1. Czy istnieją różne typy obrzęku limfatycznego?

Wyróżnia się obrzęk limfatyczny:

• pierwotny – jest wynikiem wrodzonych nieprawidłowości; może dawać objawy tuż po urodzeniu, albo w późniejszym wieku, gdy układ odpornościowy zostanie obciążony chorobą lub zmianami hormonalnymi,
• wtórny – pojawia się u pacjentów z odpowiednio rozwiniętym układem odpornościowym, m.in. w przebiegu radioterapii, zakażenia, zapalenia, niewydolności układu krążenia, otyłości.

Obrzęk limfatyczny – przyczyny:

• uszkodzenie układu chłonnego (np. w wyniku poważnego stłuczenia),
• unieruchomienie, np. po operacji,
• złamania kości,
• nadmiar tkanki tłuszczowej.

2. Jakie są objawy obrzęku limfatycznego?

Najbardziej charakterystyczny jest obrzęk, który początkowo może pojawiać się w ciągu dnia i znikać w nocy. Nierzadko jest niesymetryczny (dotyczy jeden kończyny).

Obrzęk limfatyczny – objawy:

• biżuteria, zegarek czy skarpetki mocno uciskają ciało i po zdjęciu zostawiają widoczny ślad,
• uczucie ciężkości lub rozpierania pod skórą,
• stwardnienie skóry i tkanki podskórnej,
• zmniejszenie zakresu ruchu chorej kończyny,
• wgłębienia w skórze podobne do skórki pomarańczowej.

2.1. Czy obrzęk limfatyczny jest bolesny?

Obrzęk limfatyczny poczatkowo nie boli, jednak może sprawiać dyskomfort. Z czasem, zwłaszcza jeśli nie jest prawidłowo leczony, powiększa się, co może powodować ból i prowadzić do znacznego upośledzenia funkcji kończyny. Konsekwencją mogą być problemy z chodzeniem lub wykonywaniem codziennych czynności.

3. Jak jest diagnozowany obrzęk limfatyczny?

Obrzęk limfatyczny to problem zdrowotny, który może być zwiazany z wieloma jednostkami chorobowymi. A to oznacza, że jego rozpoznaniem i diagnozowaniem nierzadko zajmują się lekarze różnych specjalizacji, np. onkolodzy, kardiolodzy.

Jeśli jednak nie wiemy, co mogło spowodować obrzęk, warto skonsultować się z angiologiem, czyli lekarzem specjalizującym się w diagnostyce oraz terapii osób z chorobami żył, tętnic oraz naczyń limfatycznych.

Istotnym badaniem w przypadku obrzęku limfatycznego jest limfoscyntygrafia dynamiczna, która potwierdza (lub nie) uszkodzenie układu chłonnego oraz pozwala na ocenę zaawansowania procesu chorobowego.

4. Jakie są dostępne opcje leczenia obrzęku limfatycznego?

Zgodnie z wytycznymi Międzynarodowego Towarzystwa Limfologicznego (ISL, International Society of Lymphology) stosuje się kompleksową terapię udrażniającą. Obejmuje ona:

• manualny drenaż limfatyczny (MLD, manual lymphatic drainage),
• bandażowanie wielowarstwowe,
• ćwiczenia poprawiające odpływ chłonki,
• pielęgnację skóry.

Obrzęk limfatyczny – leczenie ma za zadanie:

• zredukować obrzęk,
• zmniejszyć zwłóknienia tkanek,
• poprawić zakres ruchomości stawów zajętej kończyny,
• poprawić komfort życia i funkcjonowania.

4.1. Obrzęk limfatyczny – ćwiczenia

Ćwiczenia w tym przypadku powinny mieć niski stopień intensywności, bez dodatkowego obciążenia lub z zastosowaniem minimalnego oporu zewnętrznego. Pomóc też mogą ćwiczenia oddechowe, które ułatwiają transport chłonki poprzez wytworzenie ujemnego ciśnienia w klatce piersiowej.

4.2. Obrzęk limfatyczny rehabilitacja

Drenaż limfatyczny to delikatna forma masażu, obejmująca kombinację ruchów okrężnych, obrotowych, pompujących i czerpiących. Ich celem jest pobudzenie aktywności naczyń limfatycznych, opróżnianie dróg chłonnych i odprowadzanie przez nie powstałego obrzęku.

Duże znaczenie ma jednak kompresjoterapia, która zakłada wielowarstwowe bandażowanie kończyn oraz noszenie właściwie dobranych produktów uciskowych.

4.3. Obrzęk limfatyczny – dieta

Nie ma specjalnych zaleceń żywieniowych dla pacjentów z obrzękiem limfatycznym, jednak warto zadbać o zdrową dietę. Warto uwzględnić w niej zwiększony udział warzyw i owoców, unikać słodyczy i tłustego mięsa. Nie zaleca się smażenia i picia alkoholu. Trzeba też pamiętać o regularnym piciu wody.

4.4. Obrzęk limfatyczny – profilaktyka

Działania profilaktyczne powinny obejmować nie tylko osoby z obrzękiem limfatycznym, ale też z grup ryzyka wystąpienia tego problemu, np. u pacjentek po mastektomii.

Obejmują one:

• pielęgnację i ochronę skóry,
• unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego,
• noszenie odpowiednio dobranej odzieży (nikanie ucisków, przegrzewania),
• stosowanie autodrenażu limfatycznego po uprzednim przeszkoloniu w zakresie techniki wykonywania automasażu i ćwiczeń usprawniających odpływ chłonki,
• ćwiczenia ruchowe, oddechowe, rozluźniające i relaksacyjne.