Zabawy dla dzieci z ADHD
Jest aktywnością ludzi wszystkich kultur i od zarania dziejów. Mowa oczywiście o zabawie, która towarzyszy człowiekowi od wczesnego dzieciństwa, z czasem zajmując coraz mniej czasu, będąc wypierana przez pracę. Zabawa służy głównie rozrywce, ale może mieć też charakter edukacyjny, zwłaszcza u dziecka. Uczy je kompetencji społecznych, dostarcza wiadomości o otaczającym je świecie, rozwija inteligencję, wspomaga rozwój.
1. Jak zaplanować zabawę dla dziecka z ADHD?
Pytanie to, wbrew pozorom, nie jest takie banalne. Od tego, w jaki sposób rozpoczniemy zabawę, a także jak ją skończymy, zależy to, jak dziecko będzie ją traktowało. Dlatego bardzo ważne są zachęta do zabawy i motywacja dziecka do działania. Takim motywatorem nie powinny być czynniki zewnętrzne, jak np. smakołyk czy obejrzenie telewizji, jak coś zrobisz itp. Rodzic lub opiekun powinien wzbudzić przede wszystkim motywację wewnętrzną dziecka np.: Ciekawe, czy potrafisz już sam zasznurować buty?.
W trakcie zabawy rodzice bądź opiekunowie dziecka powinni je nadal motywować, pobudzać jego wyobraźnię, wspierać w dążeniach do osiągnięcia celu zabawy. Przede wszystkim więc komentować jego pracę poprzez pozytywne wzmocnienia, np.: Masz niezły talent do tego, robisz to całkiem sprawnie, to ci się przyda w przyszłości itp.
W przypadku dzieci z ADHD szczególne ważne jest zadbanie o to, aby rozpoczęte zadanie zostało dokończone. Dziecko powinno być przyzwyczajone do rozpoczynania i kończenia czynności, bez przerywania jej w trakcie wykonywania. Aby zapobiec zmęczeniu dziecka w trakcie zabawy, należy przestrzegać czasu zabawy, który powinien być optymalny dla wieku dziecka. Małe dzieci do 4. roku życia nie potrafią skupić uwagi dłużej niż 10 minut, pięcio- i sześciolatki potrafią to już zrobić około 15–20 minut, a dzieci nieco starsze – około pół godziny. Jeżeli dziecko się zmęczy w czasie zabawy, dobrze jest zrobić krótką przerwę, ale zaraz potem dokończyć zadanie.
Podczas zabawy dziecko powinno otaczać jak najmniej bodźców dekoncentrujących jego uwagę, a więc włączony telewizor, okno otwarte na głośną ulicę, rozmowy dorosłych lub innych dzieci nieuczestniczących w zabawie. Miejsce zabawy dziecka nie powinno być przesycone ozdobami i rzeczami przyciągającymi uwagę, takimi jak np. nowa zabawka, kolorowa piłka, którą dziecko lubi się bawić, żwawo reagujący na zabawę dziecka pies itp.
Poprzez odpowiednio dobraną formę zabawy dla dziecka może ono nie tylko aktywnie spędzić czas, lecz także nabywać nowych umiejętności. Tym bardziej ważny wydaje się wybór z grona zabaw tych, które służą rozwijaniu konkretnych zdolności.
2. Pomysły na zabawę dla dzieci z nadpobudliwością psychoruchową
- Stado na sawannie
Opiekun w roli przewodnika stada (lwów, zebr czy innych zwierząt) przeprowadza dzieci przez sawannę. Muszą przejść bardzo cicho, aby nie spłoszyć innych zwierząt i nie obudzić czyhających na nie drapieżników. Trasa wędrówki powinna być wcześniej ustalona i zaplanowana przez opiekuna, po drodze można przyszykować różne przeszkody. Na przykład schować zabawki, które nadpobudliwe dziecko będzie musiało znaleźć.
Jedno z dzieci lub opiekun może być lwem, który nie powinien się obudzić. Dziecko natomiast musi przejść po wyznaczonej trasie, aby znaleźć swoją zdobycz znajdującą się w drugiej części pokoju/sali.
- Zabawa w rozśmieszanie
Zabawa podobna do znanego zapewne wszystkim dorosłym „Pomidora”. Jedna z dwóch osób usiłuje być poważna i nie wykonywać żadnych gestów ani nie zmieniać wyrazu twarzy, podczas gdy druga próbuje ją rozśmieszyć. Jeśli uda się rozśmieszyć partnera, osoby zamieniają się rolami.
- Przerysowywanie
Zadaniem dziecka jest przerysowanie prostego rysunku ze wzoru. Najlepiej, jeśli rysunek-wzór jest wykonany na kartce w kratkę lub linię, tak aby dziecko potrafiło dokładnie obliczyć odległość poszczególnych punktów od siebie.
- Znajdź różnicę
Zadanie podobne do poprzedniego, polegające tym razem na znalezieniu różnic w dwóch podobnych do siebie obrazkach. Zabawa ta często jest przedstawiana w czasopismach dla dzieci. Można też wykonać i wydrukować podobne zadanie na komputerze.
- Napisane na plecach
Jedna osoba pisze jakieś słowo na plecach dziecka, którego zadaniem jest jego odgadnięcie. Jeżeli mu się to uda, następuje zamiana ról.
- Lustro
Opiekun staje naprzeciwko dziecka i powoli wykonuje różne gesty i ruchy. Początkowo tylko w obrębie twarzy: marszczy brwi, wydyma usta, przechyla głowę. Stopniowo włącza do zabawy również ręce, tułów i resztę ciała. Zadaniem dziecka jest naśladowanie ich jak odbicia w lustrze. Ważne, aby zabawa była spokojna, niechaotyczna i koncentrowała się na jednej czynności, czyli nie powinno się poruszać naraz wieloma częściami ciała. Zabawę można ułatwić poprzez liczenie do pięciu i dopiero na liczbę pięć wykonywać kolejny ruch.
- Labirynt
Zadaniem dziecka jest wyjście z labiryntu, który może być zaznaczony poprzez skakankę czy też narysowany kredą na chodniku.
- Dźwięki
Dziecko kładzie się lub siada z zamkniętymi oczami. Zadaniem opiekuna lub rodzica jest wykonanie kilku dźwięków po kolei, na przykład stuknięcie łyżeczką o szklankę, szelest kartki, zadzwonienie dzwoneczkiem itp. Zanim rodzic zacznie zabawę, prosi dziecko, aby skoncentrowało się na dźwiękach i powiedziało, np. który z usłyszanych za moment dźwięków będzie najgłośniejszy, który najcichszy lub który będzie najbliżej niego. Następnie można się zapytać, który z dźwięków dziecko usłyszało jako pierwszy.
W przypadku dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej ****taką formą aktywności jest zabawa, która pomoże dziecku się wyciszyć i skoncentrować uwagę na wykonywanym zadaniu. Taki rodzaj zabawy dla dzieci może pomóc wejść w wiek szkolny i ułatwić mu późniejsze funkcjonowanie w tamtejszym środowisku.
Psycholog Paulina Stolorz