Zaburzenia rozwoju dziecka
Zaburzenia rozwoju dziecka mogą mieć charakter emocjonalny lub somatyczny. Jeśli dziecko ma niesprzyjające środowisko rodzinne i pozbawione jest opieki, zwiększa się ryzyko poważnych problemów, takich jak nerwice ruchowe, zaburzenia mowy czy lękliwość i nieufność wobec innych. Rozwój emocjonalny dzieci miewa czasem pewne zachwiania. Strach, złość i niezadowolenie to emocje, które jeśli dotykają w stopniu nasilonym lub przez długi czas, powodują nadwyrężenie układu nerwowego.
1. Przyczyny zaburzeń rozwoju dziecka
Kiedy mechanizmy przystosowawcze i zasoby jednostki nie są wystarczające, wówczas mogą pojawić się reakcje nerwicowe. Są to silne objawy psychogenne, które osiągają duże natężenie, ulegają utrwaleniu i uogólnieniu na inne sytuacje życiowe i powodują brak adaptacji do życia.
W ten sposób powstają np. nerwice u dzieci. Dzieli się je na wieloobjawowe i jednoobjawowe. Do tych pierwszych zalicza się zachowania cechujące się zróżnicowanymi symptomami, np. nerwica obsesyjno-kompulsywna. Do tych drugich należą natomiast nerwice z zaburzeniami ruchowymi (np. zespół Tourette’a), logonerwice (nerwice z zaburzeniami mowy, np. jąkanie) oraz nerwice z zaburzeniami somatycznymi (np. astma, otyłość).
Zaburzenia nerwicowe i zaburzenia emocjonalne u dzieci wymagają leczenia. Leczenie opiera się na terapii indywidualnej, grupowej albo na zajęciach socjoterapeutycznych. Zwykle jest poprzedzone konsultacjami, które mają na celu postawienie właściwej diagnozy. W przypadku silnych objawów nerwicy czy zaburzeń emocjonalnych konieczna jest konsultacja psychiatryczna i leczenie farmakologiczne.
2. Nerwice u dzieci
Dziecko, zwłaszcza małe, to krucha i emocjonalnie jeszcze nieuformowana istota. Rozwój dziecka łatwo zaburzyć, a wówczas pojawiają się problemy psychologiczne. Jednym z zaburzeń rozwoju dziecka są nerwice. Można wyróżnić kilka ich rodzajów.
2.1. Nerwice ruchowe:
- tiki – mimowolne ruchy (mruganie, grymasy) lub odgłosy (chrząkanie),
- zaburzenia snu – trudności w zasypianiu,
- lęki nocne – stan nagłego przebudzenia związany z lękiem, krzykiem, wstawaniem z łóżka,
- nawyki ruchowe – np. wyrywanie włosów, obgryzanie paznokci, które występują w stanach napięcia emocjonalnego.
2.2. Nerwice wegetatywne:
- moczenie mimowolne – bezwiedne, niezależne od woli oddawanie moczu w okresie, gdy dziecko powinno już kontrolować funkcje pęcherza,
- zanieczyszczanie się kałem – może wystąpić wtedy, gdy przyuczanie do czystości przeradza się w uporczywą walkę między matką a dzieckiem. U bardzo biernych dzieci może być sposobem wyrażania ich wrogości w stosunku do rodziców. Może też wystąpić w sytuacji regresji dziecka walczącego o uwagę rodziców z kilkorgiem rodzeństwa.
2.3. Nerwice wieloobjawowe:
- zwykle wymienia się następujące postacie nerwic typowe dla dzieci i młodzieży: nerwica konwersyjna i histeryczna, nerwica lękowa, fobia szkolna, neurastenia, nerwica natręctw. W tych przypadkach konieczna jest opieka psychologiczna i najczęściej leczenie psychiatryczne.
3. Zaburzenia rozwoju mowy i inne nieprawidłowości
- Mowa opóźniona – związana z różnymi czynnikami: z środowiskiem pozbawionym kontaktu z rówieśnikami, z niepewnością i lękiem dzieci, z niedorozwojem umysłowym, zaburzeniami słuchu, organicznym uszkodzeniem mózgu, wczesnym autyzmem dziecięcym czy dziecięcą schizofrenią.
- Mutyzm wybiórczy – odmowa mówienia wynikająca z zaburzeń emocjonalnych, ponieważ nie występuje w tym przypadku uszkodzenie narządu mowy i jest zachowana zdolność do mówienia. Dziecko może odzywać się wyłącznie do wąskiego kręgu bardzo bliskich osób.
- Jąkanie się – związane z przerywanymi lub częstymi fonicznymi i klonicznymi ruchami ust, języka i górnych dróg oddechowych, wywołującymi przerywaną mowę z hamowanymi i powtarzanymi dźwiękami.
- Zaburzenia artykulacji mowy – obejmuje seplenienie, mowę zamazaną, nadmierną szybkość mowy, nieprawidłową wysokość tonów i dobór tonów oraz inne zaburzenia artykulacyjne.
Inne zaburzenia emocjonalne u dzieci:
- Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD) – to zespół cech zachowania, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych. Związana jest ze wzmożonym pobudzeniem ruchowym, nadmierną reaktywnością emocjonalną oraz specyficznymi zaburzeniami funkcji poznawczych (słaba koncentracja).
- Nieśmiałość – towarzyszy osobom przejawiającym bierność społeczną (bywają również określane jako lękliwe, asteniczne, zahamowane). Nieśmiałość utrudnia kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję, powoduje bierność, wycofanie się, izolowanie, wyzwala lęk przed negatywną oceną, poczucie zagrożenia.
Zaburzenia rozwoju dziecka, wynikające nie z wad fizjologicznych czy genetycznych, ale spowodowane niewłaściwą opieką środowiska i dysfunkcjami emocjonalnymi, wymagają systematycznego leczenia psychologicznego i zainteresowania ze strony dorosłych.