Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim - charakterystyka, terapia

Upośledzenie umysłowe jest zaburzeniem rozwojowym, którego objawem jest znaczne obniżenie funkcji intelektualnych. Wyróżniamy cztery stopnie tej niepełnosprawności, dziś omówimy upośledzenie intelektualne w stopniu lekkim. Jakie są przyczyny i objawy tej niepełnosprawności? Jakie są formy wsparcia dziecka z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim?

1. Niepełnosprawność intelektualna - definicja

Upośledzenie umysłowe (obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego, oligofrenia) to stan, który wyraża się głównie nieosiągnięciem właściwej dla wieku sprawności procesów poznawczych, czyli:

• pojmowania;
• postrzegania;
• oceniania;
• rozumowania;
• zapamiętywania,
• wypracowania reakcji;
• mówienia;
• uczenia się.

Często powiązane jest z nieprawidłowościami w kształtowaniu osobowości, a niekiedy, w przypadku głębszych postaci upośledzenia, z zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi.

Zobacz film: "Pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie czasu"

Niepełnosprawność intelektualna oznacza obniżenie IQ (ilorazu inteligencji) o więcej niż 30 pkt poniżej 100 w psychologicznych testach inteligencji.

1.1. Jakie są rodzaje upośledzenia umysłowego?

Wyróżniamy niepełnosprawność intelektualną:

• w stopniu lekkim (IQ 50-69);
• w stopniu umiarkowanym (IQ 35-49);
• w stopniu znacznym (IQ 20-34);
• w stopniu głębokim (IQ 0-19).

Poziomom tym odpowiadają różnice w sprawności oraz samodzielności życiowej dorosłych i dzieci.

Niepełnosprawność intelektualna nie jest chorobą w sensie medycznym ani także zaburzeniem psychicznym. Jest to stan, który ujawnia się w zachowaniu dziecka.

1.2. Jakie są przyczyny niepełnosprawności intelektualnej?

Przyczyny upośledzenia umysłowego dzielną się na pierwotne i wtórne. Do pierwszej kategorii należą m.in.:

• nieprawidłowości chromosomowe (nadmiar chromosomów lub zmiana ich struktury, np. Zespół Downa);
• genetycznie uwarunkowane zaburzenia przemiany materii, np. fenyloketonuria, galaktozemia.

Wśród przyczyn wtórnych upośledzenia umysłowego znajdują się:

• infekcje układu nerwowego u nowo narodzonego dziecka, np. zapalenie opon mózgowych;
• uszkodzenia mechaniczne kory mózgowej u dziecka;
• urazy i niedotlenienia przebyte w trakcie porodu;
• wszelkie uszkodzenia (radiacyjne, mechaniczne, chemiczne) płodu w czasie ciąży;
• przebycie przez matkę w ciąży choroby wirusowej (m.in. odry, różyczki, półpaśca);
• niedobór lub niedożywienie matki w ciąży;
• zażywanie w okresie ciąży substancji psychoaktywnych (leki psychotropowe, nasenne, środki odurzające);
• objawy psychoafektywne u matki w czasie ciąży (stres, niechęć do dziecka, traumatyczne przeżycia).

2. Czym charakteryzuje się upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim?

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim zazwyczaj nie mają problemów z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak ubieranie, higiena osobista czy przyjmowanie posiłków. Zwykle nie mają większych trudności w porozumiewaniu się z innymi i podtrzymywaniu rozmowy.

Ogólny poziom rozwoju u osoby z lekkim upośledzeniem intelektualnym nie przekracza poziomu rozwoju 12-latka, dojrzałość społeczna zaś kształtuje się na poziomie 17-latka.

Mogą pojawiać się problemy z pisaniem i czytaniem, choć zazwyczaj osoby te zdolne są do podjęcia pracy. Trudniej im przyswoić umiejętności językowe, zdolności te nabywają nieco później od osób rozwijających się w sposób prawidłowy. Nie mają problemów z życiem rodzinnym, są zaradne społecznie.

Osoby te mogą mieć problemy z:

• podzielnością uwagi;
• umiejętnością spostrzegania;
• pamięcią logiczną;
• wyodrębnianiem istotnych cech przedmiotów;
• mniejszym zasobem słów i pojęć liczbowych;
• definiowaniem i nadawaniem cech pojęciom abstrakcyjnym;
• motoryką (zmniejszona szybkość i precyjzą wykonywanych ruchów).

3. Objawy upośledzenia intelektualnego w stopniu lekkim

Zwykle deficyty intelektualne odkrywane są, gdy dziecko rozpoczyna naukę w przedszkolu lub w szkole, choć można o tym wnioskować dużo wcześniej, ponieważ pierwsze objawy tej przypadłości pojawiają się zwykle w początkowych etapach rozwoju.

Co powinno nas zaniepokoić?

• opóźniony rozwój mowy;
• zauważalne problemy z wykonywaniem codziennych czynności (jedzenie, ubieranie się, załatwianie potrzeb fizjologicznych);
• zauważalne problemy z zapamiętywaniem;
• wolniejsze osiąganie poszczególnych umiejętności (chodzenie, stawanie, raczkowanie);
• niezrozumiałe reakcje emocjonalne, nieadekwatne do sytuacji;
• trudności z wiązaniem zdarzeń i zachowań z ich konsekwencjami.

Warto podkreślić jednak, że samo zauważenie tego typu objawów nie jest jednoznaczne ze stwierdzeniem niepełnosprawności intelektualnej. Możemy o niej mówić dopiero po przeprowadzeniu odpowiednich badań psychologicznych.

4. Terapia dzieci z lekkim upośledzeniem intelektualnym

Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim uczęszczają najczęściej do zwykłych placówek oświatowych. Mimo to konieczne jest wsparcie w postaci różnego rodzaju terapii, aby wyrównać występujące deficyty. Dzieci o lekkim stopniu upośledzenia, przy wytężonej pracy mogą osiągnąć podobne wyniki, co uczniowie o przeciętnym ilorazie inteligencji.

Rodzice dziecka niepełnosprawnego pozostają w stałym kontakcie ze szkołą dziecka, który pozwala nie tylko czujnie śledzić postępy ucznia, ale również szybko reagować, gdy pojawią się ewentualne trudności.

Wsparcie mogą uzyskać także rodzice niepełnosprawnego dziecka, ponieważ wychowanie w takiej sytuacji może wiązać się z pewnymi trudnościami. Warto poszukać stowarzyszeń, które skupiają rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, które gotowe są służyć radą, lub w razie konieczności, skuteczną pomocą.