Oporność na antybiotyki – czym jest?
Oporność na antybiotyki jest groźną cechą drobnoustrojów. Sprawia, że przestają one reagować na działanie antybiotyków. Taka oporność może być cechą nabytą lub naturalną. Najczęstszą jej przyczyną jest zbyt częste stosowanie antybiotyków w procesie leczenia. Pisze o tym Danuta Dzierżanowska w swojej książce pt. „Antybiotykoterapia praktyczna”.
1. Czy oporność na antybiotyki jest groźna?
Oporność na antybiotyki wykazują szczepy bakterii. Jest to niebezpieczne, gdyż to właśnie antybiotyki powinny zwalczać bakterie. Jednak bakterie są w stanie wytworzyć takie mechanizmy obronne, które sprawiają, że antybiotyki przestają być skuteczne. Można tutaj mówić o oporności pierwotnej i nabytej. Oporność pierwotna na antybiotyki jest cechą naturalną bakterii. Niektóre z nich są po prostu odporne na niektóre antybiotyki. Natomiast oporność nabyta pojawia się w chwili, kiedy bakteria w wyniku spontanicznej mutacji lub kontaktu z innymi bakteriami wytwarza odporność na antybiotyk, który jeszcze do niedawna był skuteczny w walce z nią.
Oporność na antybiotyki może mieć też następujący podział:
• Oporność mikrobiologiczna. Taka oporność charakteryzuje się tym, że niektóre szczepy bakterii mogą przeżyć większe stężenie antybiotyku niż takie same lub pokrewne mikroorganizmy.
• Oporność farmakologiczna. Taka oporność charakteryzuje się tym, że szczepy bakterii mogą przeżyć większe dawki antybiotyku niż standardowo stosowane w procesie leczenia.
• Oporność kliniczna. Taka oporność charakteryzuje się opornością na antybiotyk przy jednoczesnym braku występowania innych rodzajów oporności. Może zależeć od osobniczej wrażliwości na lekarstwo lub być powiązana z innymi zażywanymi lekami.
2. Rodzaje oporności na antybiotyki
Można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje oporności: naturalną, nabytą i krzyżową.
• Oporność naturalna, zwana też opornością pierwotną, jest uwarunkowana genetycznie. Taki mechanizm sprawia, że antybiotyk nie działa i nie jest to zależne od czynników zewnętrznych.
• Oporność nabyta, zwana też opornością wtórną. Powstaje w wyniku wytworzenia odporności na dany antybiotyk, a często nawet na całą grupę antybiotyków. Odporność ta może być uzyskana spontanicznie, w wyniku mutacji. Może się też pojawić w wyniku nabycia genów od innej bakterii. Przyczyną tego rodzaju oporności jest stosowanie zbyt wielu antybiotyków zarówno w procesie leczenia, jak i w przemyśle spożywczym. Pojawia się, kiedy zbyt często stosujemy antybiotyki. Szczególnie w przypadkach, kiedy nie jest to medycznie wskazane. Powoduje to powstawanie oporności nabytej i nie jest to skuteczna antybiotykoterapia. Danuta Dzierżanowska właśnie o tym pisze w swojej książce. Podawanie antybiotyków powinno być ostatnim etapem leczenia i powinno być stosowane, kiedy inne formy terapii zawiodą.
• Oporność krzyżowa. Występuje, kiedy bakteria, która jest oporna na jeden antybiotyk, jest oporna także na lekarstwo, które ma podobną budowę chemiczną. Taki rodzaj oporności najczęściej można zaobserwować przy antybiotykach makrolidowych.
Musisz to wiedzieć
3. Czy wszystkie bakterie są odporne na antybiotyki?
Na szczęście, jeszcze nie wszystkie bakterie wykazują oporność na antybiotyki. Część z bakterii może być co prawda oporna na działanie konkretnych rodzajów leków, ale można je zwalczać przy pomocy innych. W takim przypadku leczenie można rozpocząć od tych antybiotyków, które mają najszersze spektrum działania. Najlepiej jednak, przed zaordynowaniem konkretnych antybiotyków, przeprowadzić antybiogram umożliwiający dobranie najlepszego antybiotyku, który sprawi, że leczenie będzie przebiegało szybciej i będzie skuteczne.