Zaburzenia fazy lutealnej
Faza lutealna jest ostatnią fazą cyklu menstruacyjnego kobiety. Jej długość jest cechą indywidualną. Warunkuje ją wiele czynników.
1. Kiedy występuje faza lutealna?
Faza lutealna cyklu miesięcznego kobiety to czas od wystąpienia owulacji aż do pierwszego dnia miesiączki. W prawidłowym cyklu jej długość wynosi od 10 do 12 dni. W tej fazie endometrium macicy, pod wpływem hormonu progesteronu, przygotowuje się na zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.
W zaburzeniach fazy lutealnej czas ten ulega skróceniu w wyniku zbyt niskich stężeń progesteronu i w związku z tym błona śluzowa macicy nie jest odpowiednio przygotowana do ciąży, co może uniemożliwić implantację zarodka i prowadzić do wczesnego poronienia, często niezauważonego, które następuje w dniu spodziewanej miesiączki. Zaburzenia fazy lutealnej mogą więc stać się przyczyną niepłodności u kobiet i wymagają często zastosowania odpowiedniej terapii aby kobieta starająca się o dziecko mogła zajść w ciążę.
2. Faza lutealna cyklu menstruacyjnego
Cykl menstruacyjny prawidłowo trwa 28, plus minus 4 dni. Rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki i jest to tak zwana faza miesiączkowa, trwająca 1-5 dni, kiedy to złuszcza się endometrium i następuje krwawienie. Następnie rozpoczyna się faza folikularna, trwająca od około 6 do 13 dnia cyklu. W tej fazie pod wpływem FSH dochodzi do wzrostu kilku pęcherzyków jajnikowych, a następnie wybrania z nich jednego pęcherzyka dominującego. Dochodzi także do znacznego wzrostu stężenia estrogenów, które stymulują błonę śluzową macicy do odbudowy, błona ta grubieje, wzrasta liczba i objętość gruczołów i zwiększa się jej unaczynienie.
Około 14 dnia pod wpływem nagłego wzrostu stężenia LH dochodzi do owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego. Po owulacji pęcherzyk ten przekształca się w ciałko żółte, które stymulowane w dalszym ciągu przez LH produkuje progesteron. Jest to właśnie faza lutealna cyklu trwająca od około 15 do 28 dnia cyklu.
Wzrastające stężenia progesteronu, którego szczyt wydzielania przypada na mniej więcej 22–23 dzień cyklu powodują dalszy wzrost grubości błony śluzowej, gruczoły stają się szersze i mają faliste ukształtowanie, grubieje nabłonek gruczołowy, tkanka łączna podścieliska jest obrzęknięta, a komórki gromadzą glikogen, lipidy i białka. Wszystko to ma na celu przygotowanie do zagnieżdżenia się zarodka. Jeżeli do zapłodnienia nie dojdzie to stężenie progesteronu spada, a to prowadzi do zmian degeneracyjnych w śluzówce macicy i w efekcie do jej złuszczania się podczas menstruacji.
3. Rozpoznanie i leczenie zaburzeń fazy lutealnej
W przypadku podejrzenia zaburzeń fazy lutealnej podstawowe znaczenie dla postawienia takiego rozpoznania ma określenie czasu jej trwania. Najczęściej wykorzystuje się do tego pomiar podstawowej ciepłoty ciała, ponieważ w dniu owulacji temperatura ciała kobiety podnosi się o około 0,5 stopnia Celsjusza i trwa to przez całą fazę lutealną, aż do wystąpienia miesiączki. Na tej podstawie określa się czas trwania fazy lutealnej, która prawidłowo powinna trwać 10 do 12 dni.
Drugą konieczną przesłanką dla stwierdzenia zaburzeń fazy lutealnej jest stwierdzenie obniżonego stężenia progesteronu mierzonego 7 dni po domniemanej owulacji. Obie te nieprawidłowości, czyli skrócenie fazy letalnej i niskie stężenia progesteronu upoważniają do postawienia diagnozy zaburzeń fazy lutealnej.
Oznacza to, że w wyniku zbyt krótkiego czasu trwania fazy lutealnej i zbyt niskiego stężenia progesteronu śluzówka macicy nie jest odpowiednio przygotowana do zagnieżdżenia zarodka. W takich przypadkach próbuje się w leczeniu stosować progestageny i gonadotropinę kosmówkową w ciągu całej drugiej fazy cyklu, aby poprawić przygotowanie endometrium. Natomiast biorąc pod uwagę to, że prawidłowa funkcja ciałka żółtego zależy od prawidłowego rozwoju pęcherzyka jajnikowego stosuje się także w celu stymulacji jego rozwoju antyestrogeny i gonadotropiny. Jako metoda ostatniej szansy, jeśli ta terapia nie pomoże i kobieta nadal nie może zajść w ciążę pozostają jeszcze techniki wspomaganego rozrodu.