Dziecięce problemy skórne, czyli czego jeszcze nie wiesz o pieluszkowym zapaleniu skóry
Pieluszkowe zapalenie skóry to schorzenie o typowej lokalizacji, które atakuje wrażliwą skórę najmłodszych. Staranna i systematyczna pielęgnacja oraz stosowanie odpowiednio dobranych kremów mają kluczowe znaczenie u noworodków i dzieci poniżej 2. roku życia, zwłaszcza między 7. a 12. miesiącem życia. W tym wieku maluchy większość czasu spędzają w pozycji siedzącej, co wpływa na kontakt skóry z kałem i moczem. Wprowadzenie niektórych pokarmów stałych może niekorzystnie zmieniać kwaśność stolców. Prawie każde dziecko w ciągu pierwszych 3 lat życia przynajmniej raz zachoruje na pieluszkowe zapalenie skóry.
1. Jakie są przyczyny odpieluszkowych zmian skórnych?
Wilgoć z powodu zbyt rzadkiej zmiany pieluszek może powodować uszkodzenie naskórkowej bariery ochronnej i wzrost jej przepuszczalności dla czynników drażniących, tj. środków myjących, stolca, moczu, bakterii i drożdżaków.
Uszkodzenie wywołane samym tarciem mokrej pieluszki oraz jej zawartości nie występuje w fałdach skórnych. Podrażnienie może być nasilane przez zmiany odczynu moczu i kału, na które poza dietą wpływa też obecność bakterii kałowych produkujących ureazę. W tym wypadku istotnym czynnikiem ryzyka są biegunki i wady wrodzone układu moczowego.
Zakażenia drożdżakowe nierzadko wikłają zmiany pojawiające się na innym tle lub będące dominującym czynnikiem, zwłaszcza po leczeniu antybiotykowym.
Alergia może być związana ze stosowanymi pieluszkami, chusteczkami jednorazowymi, środkami piorącymi i myjącymi, kremami czy zasypkami. Również alergeny pokarmowe w kale mogą zaostrzać lub wywoływać zmiany zapalne.
W każdym przypadku kluczowe znaczenie ma staranna i systematyczna pielęgnacja okolicy pieluszkowej oraz właściwe stosowanie ochronnych preparatów pielęgnacyjnych, nawilżających i natłuszczających.
2. Jakie są objawy pieluszkowego zapalenia skóry?
Rozpoznanie ułatwia typowa lokalizacja – pod pieluszką. Początkowo pojawia się zaczerwienienie skóry, następnie narasta obrzęk, czasem również pojawiają się pęcherzyki i nadżerki. Zmiany obejmują czasem całą okolicę pieluszkową lub obszar narządów płciowych, a niekiedy tylko określone obszary. Fałdy skórne mogą być zajęte lub nie. Może dołączyć się infekcja bakteryjna z pęcherzykami i nadżerkami pokrytymi miodowymi strupami. Drożdżaki mogą powodować wykwity grudkowe i krostki. Wraz z nasilaniem zmian zwiększa się dyskomfort dziecka.
Chorobę rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego. Rzadko potrzebne są dodatkowe testy diagnostyczne, m.in. w kierunku alergii kontaktowej, hodowli grzybów czy specjalistyczne badanie w kierunku rzadkich chorób, tj. łuszczycy.
Drugą najczęstszą przyczyną zmian w tej okolicy jest łojotokowe zapalenie skóry. Decydujące znaczenie w różnicowaniu mają towarzyszące zmiany w fałdach skórnych innych okolic ciała oraz na główce (ciemieniucha).
3. Co zrobić w razie pojawienia się objawów?
Nie do przecenienia są pielęgnacyjne wysiłki opiekunów. Należy częściej zmieniać pieluszki, do mycia używać łagodnego mydła i delikatnie, bez pocierania, osuszać skórę. Trzeba też jak najdłużej pozwalać na wietrzenie skóry po umyciu, najlepiej przez kilka godzin. Następnie, przed założeniem pieluszki, zastosować krem ochronny. Jeśli zmiany skórne nasilają się po pewnych pokarmach, należy ich unikać do czasu wyleczenia. Gdy istnieje podejrzenie kontaktowego lub alergicznego zapalenia skóry, należy zrezygnować ze wszystkich nowych środków piorących, kosmetyków, chusteczek czy pieluszek. Gdy wymienione zabiegi pielęgnacyjne nie przyniosą poprawy oraz gdy podejrzewamy zakażenie drożdżakowe czy bakteryjne, dalszym leczeniem powinien zająć się lekarz.
Infekcja drożdżakowa dobrze zareaguje na kremy przeciwgrzybicze, natomiast zmiany alergiczne bez towarzyszącego zakażenia drożdżakami poprawią się po miejscowych sterydach. W stosowaniu sterydów zaleca się dużą ostrożność ze względu na możliwe powikłania, tj. ścieńczenie skóry, rozstępy czy przebarwienia. Zmiany rozszerzające się poza okolicę pieluszkową, z towarzyszącą gorączką lub z nasiloną infekcją bakteryjną, mogą wymagać ogólnej antybiotykoterapii. Właściwa pielęgnacja połączona z odpowiednim leczeniem prowadzi do całkowitego wyleczenia.
4. Jak zapobiegać pieluszkowemu zapaleniu skóry?
Skóra niemowlęcia jest szczególnie wrażliwa, gdyż osiąga dojrzałość dopiero około 3. roku życia. Warstwa naskórka jest cieńsza, przez co substancje drażniące, bakterie i alergeny mogą łatwiej atakować skórę. Mniejsza ilość gruczołów łojowych i potowych utrudnia termoregulację. Podobnie krążenie krwi wolniej reaguje na zmiany temperatury.
Dla komfortu dziecka najważniejsza jest profilaktyka. Pieluszki plastikowe i gumowe utrudniają dostęp powietrza i nie powinny być stosowane.
Choć obecne na rynku produkty zazwyczaj nie pozwalają na bezpośredni kontakt moczu i kału ze skórą, to pieluszki należy zmieniać regularnie, nie później niż co 3–4 godziny, a u noworodków co godzinę. Przed założeniem nowej należy skórę dokładnie oczyścić i osuszyć. Pieluszkę trzeba założyć tak, aby bezpośrednio nie przylegała do ciała. Ważne, by zastosować odpowiedni krem ochronny, który powinien być niealergizujący, pozbawiony składników zapachowych, koloryzujących i parabenów.