Nerwica depresyjna
Wśród wielu rodzajów zaburzeń lękowych (nerwic) występuje także nerwica depresyjna. W obecnie obowiązującej klasyfikacji chorób ICD-10 rezygnuje się z nazwy „nerwica depresyjna”. To, co kiedyś psychiatrzy określali nerwicą depresyjną, teraz nazywa się dystymią. Dystymia należy do uporczywych zaburzeń nastroju i tak naprawdę bliżej jej do depresji niż nerwicy. Inne potoczne nazwy dystymii to depresja nerwicowa albo depresja lękowa przewlekła. Jakie są przyczyny i objawy dystymii? Jakie zachowania wskazują, że dziecko może mieć nastrój dystymiczny? Jak pomóc dziecku z nerwicą depresyjną?
1. Przyczyny dystymii
Nerwicowe zaburzenia depresyjne rozwijają się najczęściej w okresie dorastania. Do dzisiaj nie ustalono przyczyn, dlaczego dochodzi do zachorowania na dystymię. Bierze się pod uwagę czynniki genetyczne, biologiczne, jak i środowiskowe. W literaturze zazwyczaj wymieniane są dwie główne przyczyny nerwicy depresyjnej – zaburzenia osobowości i zaburzenia metaboliczne w OUN (ośrodkowym układzie nerwowym). Uważa się, że źródłem rozwoju dystymii są określone cechy osobowości pacjenta, które uniemożliwiają mu czerpanie radości i odczuwanie przyjemności. Dystymia może się rozwinąć na bazie osobowości unikającej, zależnej, narcystycznej lub chwiejnej emocjonalnie typu borderline. Nerwica depresyjna może być też konsekwencją zaburzeń pracy neurotransmiterów. Przyjmuje się, że dystymia może wiązać się z obniżeniem poziomu dopaminy w układzie limbicznym. Do czynników zewnętrznych przyczyniających się do rozwoju dystymii zalicza się różnego rodzaju zdarzenia związane ze stratą, szczególnie ważnych pod względem emocjonalnym osób, celów czy wartości. Z tego względu dystymia może zrodzić się u dzieci, np. pod wpływem rozwodu rodziców, śmierci kogoś bliskiego, utraty przyjaciela.
2. Objawy dystymii
Dystymia to przewlekłe obniżenie nastroju, które utrzymuje się w przypadku osób dorosłych przynajmniej przez dwa lata, a w przypadku dzieci i młodzieży – przez rok. U dzieci i młodzieży depresyjny nastrój może przyjmować postać irytacji i złości. Dzieci dotknięte nerwicą depresyjną miewają okresy (np. dni, tygodnie) całkiem dobrego samopoczucia, jednak większość czasu czują się przygnębione, zmęczone, zniechęcone, cierpiące. Wszystko łączy się z brakiem zadowolenia i wielkim wysiłkiem, ale mimo wszystko, osoby z dystymią są w stanie podołać codziennym obowiązkom. W dystymii objawy depresyjne mieszają się z objawami nerwicowymi. Do reakcji depresyjnej dochodzi wskutek wewnętrznych konfliktów, długotrwałego napięcia psychicznego i zaburzeń dotyczących oceny własnej osoby. Smutek i pesymizm są wtórne do poczucia winy, niechęci do siebie, nieuzasadnionego poczucia krzywdy i frustracji. Do głównych objawów dystymii zalicza się:
- słaby apetyt lub przejadanie się,
- bezsenność lub spanie zbyt długo,
- niską samoocenę,
- niski poziom energii lub poczucie ciągłego zmęczenia,
- problemy z koncentracją lub/i podejmowaniem decyzji,
- poczucie beznadziejności, bezradności, osamotnienia, niepokoju i smutku,
- pesymistyczny obraz przyszłości,
- obniżony nastrój,
- egocentryczną koncentrację na sobie,
- zahamowanie ruchowe,
- apatię, brak motywacji do jakiegokolwiek działania i realizacji zainteresowań,
- agresję, irytację, wybuchy złości.
Dystymia w obrazie klinicznym przypomina łagodną lub umiarkowaną depresję, ale trwa znacznie dłużej niż epizod depresyjny. Zazwyczaj symptomy nerwicy depresyjnej wywołują w osobach z najbliższego otoczenia zdenerwowanie. Rodzice najczęściej uważają, że złe samopoczucie dziecka, niechęć do nauki i brak radości to jego wymysły, przejaw lenistwa albo nastoletniego buntu i burzy hormonalnej.
3. Jak pomóc dziecku z dystymią?
Nigdy nie wolno bagatelizować złego samopoczucia dziecka. Kiedy widzisz, że twoje dziecko ciągle chodzi smutne, zgarbione, ciche, posępne, koniecznie poświęć mu swój czas i porozmawiaj spokojnie o jego problemach. Zapytaj, co się dzieje, dlaczego jest takie apatyczne, czym się martwi. Jako rodzic musisz być czujny i ciągle obserwować swoje dziecko. Czasem interwencja, kiedy trudno już nie zauważyć rzucających się w oczy niepokojących objawów, jest zbyt późna. Rozmowy z dzieckiem powinny być prowadzone na bieżąco, a nie tylko „od święta”. Nie krzycz na dziecko, nie krytykuj za złe stopnie w szkole. Staraj się znaleźć przyczynę problemów dziecka. Może to nie lenistwo i brak chęci do nauki, o które oskarżasz dziecko, ale właśnie symptomy nerwicy depresyjnej? Jeżeli nie wiesz, jak sobie poradzić, skorzystaj z pomocy specjalistów – psychologa, pedagoga szkolnego lub psychiatry dziecięcego.
Dzieci i młodzież z dystymią mają zwykle pretensje do siebie i świata, drażnią ich niezaspokojone ambicje, czują się pokrzywdzeni przez los. Podczas konsultacji psychiatrycznej lekarz powinien wykluczyć wszelkie choroby somatyczne (np. niedoczynność tarczycy), zaburzenia organiczne, zaburzenia psychotyczne i „klasyczną” depresję. Obniżony nastrój w przebiegu dystymii nie powinien być również skutkiem przyjęcia narkotyków. Leczenie dystymii polega głównie na farmakoterapii (np. hydroksyzyna, chlorprotiksen) i psychoterapii. Niestety, choroba wykazuje tendencję do nawracania. Warto pamiętać, że efekty leczenia zależą też w dużej mierze od postawy rodziców i ich zaangażowania w życie dziecka. Nie pozostawiajmy dzieci samych sobie – niech wiedzą, że mają wsparcie dorosłych!