Sztywnienie karku u dzieci i dorosłych. Przyczyny i postępowanie
Sztywność karku (sztywnienie karku) jest jednym z objawów oponowych, który można wywołać w sytuacji podrażnienia opon mózgowo - rdzeniowych. Wśród przyczyn tej dolegliwości znajdują się m.in. urazy kostne, niewłaściwe napięcie mięśni, ale także dużo poważniejsze schorzenia. Jakie mogą być inne przyczyny sztywności karku? Jak zbadać czy sztywność karku to objaw oponowy?
1. Czym jest sztywność karku?
Sztywność karku jest częstym objawem o charakterze oponowym. Upośledzenie ruchomości szyi ma miejsce w przypadku silnego podrażnienia opon w przebiegu zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu, guzach zlokalizowanych na tylnym dole czaszki i odcinków szyjnych rdzenia kręgowego.
Bardzo często sztywność karku może wynikać np. z niewłaściwej pozycji podczas snu. Problem ten może występować również u osób pracujących przy komputerze lub u osób, u których z różnych powodów może dochodzić do nadwyrężenia mięśni (szczególnie u sportowców).
Nie powinniśmy ignorować tych dolegliwości, ponieważ mogą one wynikać też z innych, znacznie poważniejszych przyczyn.
Czym charakteryzują się objawy sztywności karku? Przede wszystkim bólem i trudnościami w poruszaniu szyją, szczególnie gdy chcemy odwrócić głowę w bok. Może dochodzić do sytuacji, w której, aby spojrzeć w bok lub do tyłu chory obraca się całym ciałem.
2. Przyczyny sztywnienia karku
Najważniejszą przyczyną sztywności karku jest zbyt duże napięcie tkanek miękkich oraz skurcz dźwigacza łopatki, który łączy kręgosłup szyjny z barkiem. Dźwigacz ten jest kontrolowany przez III i IV korzeń nerwowy.
Nadmiernie się napina, gdy zbyt często powtarzamy jakąś aktywność, np. długotrwale przebywamy w nienaturalnej pozycji lub wykonujemy czynność wymagającą obracania głowy zazwyczaj w jedną stronę.
Sztywnienie karku może występować również w:
- reumatoidalnym zapaleniu stawów;
- zaburzeniach krążków międzykręgowych;
- zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa.
Sztywnienie karku może wynikać również z urazu tej okolicy, np. gdy w czasie urazu szyja narażona jest na gwałtowny ruch do przodu lub do tyłu, m.in. w czasie wypadku samochodowego.
Dochodzi wtedy do nadwyrężenia więzadeł i ścięgien, co powoduje sztywność karku. Ból nie zawsze pojawia się od razu, może wystąpić kilka lub kilkanaście godzin po urazie.
Ponadto sztywnienie karku może być objawem:
- kręczu szyi;
- choroby Parkinsona;
- udaru mózgu;
- dystonii szyjnej;
- infekcji gardła;
- nakłuciu lędźwiowemu.
3. Sztywność karku jako objaw oponowy
Aby sprawdzić, czy sztywnienie karku u dziecka jest objawem oponowym, powinniśmy ułożyć malucha na plecach i podjąć próbę przyciągnięcia brody dziecka w kierunku klatki piersiowej. Objaw oponowy będzie dodatni, jeśli nie uda się zbliżyć brody do klatki piersiowej.
Nie w każdym przypadku jednak niemożność wykonania tej czynności oznacza chorobę. Czasem maluch nie jest w stanie wykonać przygięcia brody do klatki piersiowej ze względu na przebyte w przeszłości choroby.
Badanie sztywności karku jako objawu oponowego to punkt wyjścia dla dalszego diagnozowania dziecka. Jeśli występują dodatkowo:
- bóle głowy;
- wymioty;
- światłowstręt;
- wysoka temperatura;
niezbędna będzie wizyta lekarska, ponieważ może to świadczyć o zapaleniu opon mózgowo - rdzeniowych.
Ponadto dodatni objaw oponowy może świadczyć o:
- dolegliwościach rozrostowych w okolicy mózgu i opon mózgowo - rdzeniowych;
- krwawieniu podpajenczynówkowym;
- udarze powodującym podrażnienie opon mózgowo - rdzeniowych.
4. Jak długo utrzymują się objawy sztywnienia karku?
Sztywność karku zwykle utrzymuje się od kilku dni do 2 tygodni. Nasilenie bólu także może być różne - od niewielkich dolegliwości i małego ograniczenia ruchomości do bardzo silnego bólu i całkowitego ograniczenia ruchomości.
Nawet gdy ból jest niewielki, wskazane jest leczenie fizjoterapeutyczne i ćwiczenia rozciągająco - wzmacniające, co ma znaczenie w zapobieganiu oraz minimalizowaniu nawrotów tej dolegliwości.
5. Jak postępować w przypadku sztywnienia karku?
Aby złagodzić sztywność karku spowodowaną nadmiernym napięciem mięśni i tkanek warto wypróbować:
- rozciąganie - delikatne rozciąganie mięśni karku, jednak tylko w przypadku, gdy pacjent dobrze to toleruje; ćwiczenie to powinno być wykonywane w gabinecie fizjoterapeuty;
- odpoczynek - zalecany jest jedno lub dwudniowy wypoczynek, dzięki któremu mięśnie pozbędą się nadmiernego napięcia; nie powinien być jednak zbyt długi, aby nie doszło do osłabienia mięśni i zaburzenia stabilności szyi i głowy;
- ciepłe lub zimne kompresy - zimne okłady z lodu łagodzą sztywność dzięki zmniejszeniu stanu zapalnego; ciepło w okolicy karku pobudza przepływ krwi, działa rozluźniająco i regenerująco;
- masaż;
- stosowanie preparatów przeciwzapalnych dostępnych na receptę;
- ćwiczenia czynne - pomagają łagodzić sztywność karku, jeśli są wykonywane kilka razy w ciągu dnia; wspomagają obieg tlenu w tkankach i pobudzają proces regeneracji, poprawiają również zakres ruchów.
