Ból głowy – przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie
Ból głowy to pojęcie odnoszące się do dyskomfortu lub bólu odczuwanego w jej obrębie: z przodu, z tyłu, na czubku czy po bokach, także na twarzy. Istnieje wiele różnych rodzajów bólów głowy, takich jak migrena, napięciowy ból głowy, klasterowy ból głowy czy ból zatokowy. Jakie są najczęstsze przyczyny bólu głowy? Jak sobie z nimi radzić?
1. Rodzaje bólów głowy
Ból głowy to częsta dolegliwość, na którą skarżą się ludzie w każdym wieku. Wyodrębnia się ból głowy pierwotny (samoistny) i ból głowy wtórny (w przebiegu innych chorób).
Samoistny ból głowy nie wiąże się zmianami strukturalnych mózgu. Za jego przyczynę uznaje się zmiany w naczyniach lub nerwach bądź nieprawidłowe wydzielanie neuroprzekaźników (mózg nie ma czuciowych receptorów bólowych). Do pierwotnych, samoistnych bólów głowy należy na przykład:
- migrena,
- klasterowy ból głowy,
- napięciowy ból głowy.
Migrena to najczęściej ból głowy jednostronny i pulsujący. Mogą jej towarzyszyć takie objawy jak nadwrażliwość na światło, zapachy oraz dźwięki. Często epizod bólu poprzedza tak zwana aura (migrena z aurą), która przebiega z ubytkami w polu widzenia i pojawieniem się mroczków przed oczami (możliwa jest także migrena bez aury).
Klasterowy ból głowy lokalizuje się zwykle w okolicy skroni, oczodołów i czoła. Może towarzyszyć mu łzawienie, zaczerwienienie spojówek i obrzęk powieki. Ból trwa kilka godzin, zwykle w nocy.
Ten rodzaj bólu głowy należy do grupy tak zwanych trójdzielno-autonomicznych bólów głowy tak jak hemikrania napadowa, krótkotrwałe napady jednostronnego bólu głowy przypominającego nerwoból z przekrwieniem spojówek i łzawieniem.
Napięciowe bóle głowy mają różny obraz kliniczny. Pojawiają się z różnych przyczyn, tak fizjologicznych, jak i psychologicznych czy społecznych. Różni je czas trwania, częstotliwość pojawiania się, intensywność i dokuczliwość. Zdarza się, że ból pojawia się raz na jakiś czas, ale dla wielu osób problemem jest napięciowy ból głowy codziennie.
Możliwy jest także śródsenny ból głowy, pierwotny piorunujący ból głowy, nowo powstały codzienny uporczywy ból głowy, kłujący ból głowy, kaszlowy ból głowy, wysiłkowy ból głowy, hemikrania ciągła czy ból głowy związany z aktywnością seksualną.
Z kolei wtórne bóle głowy mają związek z przemieszczaniem się, uciskiem lub pociąganiem struktur wewnątrzczaszkowych, takich jak tętnice, opony czy duże naczynia żylne. Zdarza się, że dolegliwości są związane ze zmianami patologicznymi w zatokach żylnych mózgu, uszkodzeniach okostnej czy kości.
2. Przyczyny bólu głowy
Przyczyn pojawienia się bólu głowy są bardzo różne. Do najczęstszych należą nieprawidłowości naczyniowe, wahania hormonalne (stąd np. ból głowy w ciąży), problemy z krążeniem mózgowym, zaburzona przemiana materii, ale i zmęczenie, silny stres czy niehigieniczny tryb życia. Nie bez znaczenia są czynniki genetyczne i zaburzenia psychiczne.
Ból głowy może również towarzyszyć infekcji, takiej jak choćby zapalenie zatok czy grypa, jak i schorzeniu przewlekłemu, takiemu jak nadciśnienie tętnicze czy zwyrodnienie kręgosłupa. Wywoływać go może również guz mózgu czy zatrucie, na przykład tlenkiem węgla bądź przewlekłym stosowaniem niektórych leków. Najczęstsze wtórne bóle głowy powoduje uraz głowy lub szyi.
Na jaką przyczynę wskazuje lokalizacja bólu głowy?
Ból głowy może mieć różne nasilenie, ale i lokalizację (stąd powstała mapa bólu głowy). Pulsujący ból z przodu głowy to najczęściej migrena, napięciowy napięciowego ból głowy lub zapalenie zatok.
Pulsujący ból z tyłu głowy bywa związany z przeciążeniem odcinka szyjnego kręgosłupa czy nadciśnieniem tętniczym. Jednostronny ból z lewej lub prawej strony zwykle jest migreną, lub napadem klasterowym. Ból w obrębie skroni (ból skroniowy) może wskazywać na migreny, napięciowy ból głowy, ale także infekcje i choroby naczyń krwionośnych oraz guzy mózgu.
3. Diagnostyka i leczenie bólu głowy
Ból głowy, który niepokoi, ponieważ jest silny, przewlekły bądź pojawia się często lub jest gwałtowny i trudny do wytrzymania, jest wskazaniem do mniej lub bardziej pilnego skontaktowania się z lekarzem. Aby ustalić przyczynę i opracować strategię leczenia, trzeba wykonać wiele badań.
Kluczowy jest wywiad lekarski, badanie neurologiczne, ale i laryngologiczne oraz okulistyczne. Wskazane są badania laboratoryjne z krwi oraz obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny głowy czy tomografia komputerowa.
Jak wygląda leczenie bólu głowy? Pomóc mogą doraźnie stosowane leki przeciwbólowe (np. paracetamol) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zawierające różne substancje czynne.
Należy jednak pamiętać, że zbyt częste przyjmowanie leków przeciwbólowych może być przyczyną bólu głowy z odbicia (to ból polekowy, który ma związek z nadużywaniem leków). W przypadku bólów pierwotnych o bardzo dużym nasileniu sprawdzają się tryptany, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub leki opioidowe.
Dobrze jest także znać metody zapobiegania bólom głowy, które koncentrują się na unikaniu czynników, które je wywołują (np. hałas, spożycie dużej ilości kawy). W wielu przypadkach skutecznym sposobem na złagodzenie dolegliwości jest drzemka, przyłożenie ciepłego kompresu, unikanie jasnego światła i hałasu czy zrelaksowanie się.
Bóle głowy związane z innymi schorzeniami wymagają znalezienia ich przyczyny. Wówczas podjęcie ich leczenia zwykle niweluje bądź łagodzi dolegliwości.
