Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): co trzeba o nich wiedzieć?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to jedne z częściej stosowanych preparatów farmaceutycznych na świecie. Wiele z nich to leki OTC (over the counter), czyli dostępne bez recepty. Ale czy są bezpieczne? I czy czy istnieją jakieś przeciwwskazania do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych? Na te i inne pytania odpowiemy w poniższym artykule.

1. Niesteroidowe leki przeciwzapalne: podział

NLPZ to skuteczne leki przeciwzapalne, bez których trudno wyobrazić sobie współczesną medycynę. Działają poprzez hamowanie aktywności cyklooksygenazy (COX) – enzymu przekształcającego kwas arachidonowy w prostaglandyny.

Biorąc pod uwagę selektywność NPZP względem cyklooksygenazy-1 (COX-1) i cyklooksygenazy-2 (COX-2) wyróżnia się:

• kwas acetylosalicylowy (siła działania na COX-1 większa niż na COX-2)
• ibuprofen, indometacyna, ketoprofen, naproksen (podobna siła działania na COX-1 i na COX-2)
• nimesulid, meloksykam, diklofenak (siła działania na COX-2 większa niż na COX-1)
• celekoksyb, etorykoksyb, rofekoksyb (siła działania na COX-2 zdecydowanie większa niż na COX-1)

Zobacz film: "Za co lekarze przyznają punkty w skali Apgar?"

Podział ten pokazuje odmienny profil bezpieczeństwa NLPZ.

2. Jakie są najczęstsze przyczyny stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych?

2.1. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne są skuteczne w łagodzeniu bólu?

NLPZ to najczęściej stosowane leki przeciwbólowe i leki przeciwgorączkowe. Sięgamy po nie doraźnie w celu obniżenia gorączki lub w przypadku dolegliwości bólowych, np. bólu głowy, bólu zęba czy po urazie. NLPZ łagodzą ponadto bóle mięśniowe, bóle kostne, bóle stawowe, bóle pooperacyjne, bóle menstruacyjne.

2.2. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne są skuteczne w leczeniu stanów zapalnych?

W przeciwieństwie do leków, które działają tylko przeciwbólowo (jak paracetamol czy aspiryna), NLPZ zmniejszają stan zapalny.

Stanowią leki pierwszego rzutu w wielu schorzeniach ruchu, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zaostrzeniu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Zmniejszają obrzęk i przekrwienie, poprawiają ruchomość stawów.

To też leki objawowe w infekcjach przebiegających z gorączką (grypa, wirusowe zapalenie gardła, przeziębienie).

3. Jakie są możliwe skutki uboczne stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych?

NLPZ to leki, które znajdują się niemal w każdym domu. Podaje się je dzieciom i osobom starszym. Lekarze biją jednak na alarm: trzeba je stosować z rozwagą!

Wśród możliwych działań niepożądanych NLPZ wymienia się:

• uszkodzenie górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego (m.in. zapalenie błony śluzowej żołądka),
• uszkodzenie wątroby,
• powikłania sercowo-naczyniowe (m.in. zwiększone ryzyko wystąpienia zawału i udaru mózgu)
• uszkodzenie nerek (m.in. niewydolność nerek,
• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowe.

Ich wystąpienie połączone jest z obecnością innych czynników ryzyka, rodzajem stosowanego preparatu, jego dawką i czasem leczenia.

3.1. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą powodować alergie?

NLPZ mogą wywołać skórne reakcje uczuleniowe, takie jak pokrzywka alergiczna i reakcje fototoksyczne.

3.2. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne są bezpieczne w długotrwałym stosowaniu?

Najczęściej po NLPZ sięgamy doraźnie, np. by obniżyć gorączkę. Zdarza się jednak, np. przy schorzeniach narządu ruchu, że trzeba przyjmować je nawet przez wiele tygodni, a czasami miesięcy.

I choć poprawia to komfort życia chorych, zwiększa też ryzyko powikłań ze strony przewodu pokarmowego. Stąd tak ważne jest dobranie odpowiedniego preparatu, jego dawki, a w razie potrzeby stosowanie inhibitorów pompy protonowej.

3.3. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą wpływać na działanie innych leków?

NLPZ powinny być stosowane z rozwagą. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z grup ryzyka, np. z chorobą wrzodową żołądka.

Nie należy stosować jednocześnie dwóch, a nawet większej liczby NLPZ, bo takie postępowanie znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego, wątroby i nerek Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy w przebiegu choroby wieńcowej podaje się małą dawką kwasu acetylosalicylowego, ale wtedy też zachowuje się szczególną ostrożność: zaleca się profilaktyczną dawkę inhibitora pompy protonowej oraz zachowanie minimum dwugodzinnego odstępu przy przyjmowaniu leku.

Nie łaczy się też NLPZ (diklofenaku, aceklofenaku, naproksenu oraz ibuprofenu) z lekami przeciwzakrzepowymi.

Ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego jest znacznie większe w przypadku łącznie NLPZ ze spironolaktonem (lekiem stosowanym m.in. w przypadku leczenia obrzęków), ale też z suplementami diety, które zawierają wyciągi z miłorzębu japońskiego, żeń-szenia, czosnku oraz palmy sabałowej.

4. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne są dostępne bez recepty?

Jest to grupa leków dostępnych zarówno bez recepty, jak i ze wskazań lekarza.

• przewlekle stosuje je 5 proc. populacji (nawet czterokrotnie więcej w grupie osób po 65. roku życia),
• rocznie wypisywanych jest ponad 500 mln recept na NLPZ,
• zużycie kwasu acetylosalicylowego (ASA) przekracza 45 ton.

5. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą być stosowane u dzieci?

NLPZ to grupa leków często stosowana u dzieci. Podaje się je np. w przypadku gorączki lub bólu. Najczęściej najmłodszym podawany jest ibuprofen. Ale uwaga: obok antybiotyków NLPZ są najczęstszą przyczyną reakcji nadwrażliwości.

5.1. Czy niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą być stosowane w okresie ciąży lub karmienia piersią?

NLPZ (zwłaszcza ibuprofen, ketoprofen, diklofenak, piroksykam, indometacyna) mogą być stosowane w I i II trymestrze w razie ZDECYDOWANEJ KONIECZNOŚCI. Nie wolno stosować ich w III trymestrze, bo mogą prowadzić do przedwczesne zamknięcia przewodu tętniczego Botalla.

Nie zaleca się stosować metamizolu (może przedłużyć okres ciąży, porodu oraz zmniejszyć ilość płynu owodniowego).

W czasie karmienia piersią można przyjmować zarówno niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), jak i paracetamol. Przeciwwskazane są indometacyna i pochodne kwasu salicylowego.