Nadciśnienie - przyczyny, objawy, leczenie

Nadciśnienie tętnicze ma zazwyczaj podłoże idiopatyczne, co oznacza, że jego przyczyna nie jest znana i nie wiąże się z żadnymi schorzeniami. Rzadziej ma charakter wtórny i towarzyszy przewlekłym chorobom nerek, chorobom mózgu i zaburzeniom funkcjonowania gruczołów dokrewnych. Uznaje się, że do nadciśnienia dochodzi, kiedy ciśnienie skurczowe wynosi ponad 140 mmHg, a rozkurczowe ponad 90 mmHg. Nadciśnienie tętnicze - co to jest? Wysokie ciśnienie - objawy? Nadciśnienie tętnicze - jak leczyć?

1. Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z chorób krążenia, którą charakteryzuje podwyższone ciśnienie krwi, czyli ciśnienie tętnicze o wartości równej lub wyższej niż 140/90 mm Hg. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadciśnienie tętnicze jest pierwszą przyczyną przedwczesnych zgonów na świecie.

Według WHO, nadciśnienie można podzielić na trzy stadia:

• stadium pierwsze – nadciśnienie niewywołujące zmian w narządach;
• stadium drugie – nadciśnienie wywołujące białkomocz, retinopatię nadciśnieniową lub przerost lewej komory serca;
• stadium trzecie – nadciśnienie wywołujące uszkodzenia serca, nerek, mózgu i oczu.

Zobacz film: "Pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie czasu"

Chorzy dość często nie dają sobie sprawy, że cierpią na tę przypadłość i dowiadują się, dopiero gdy zaczną mieć poważne problemy ze zdrowiem. Stałe i niewłaściwe wartości ciśnienia krwi wymagają leczenia, ponieważ jego brak może skutkować rozwinięciem się groźnych chorób, niekiedy zagrażających życiu.

2. Jakie są normy ciśnienia tętniczego?

Wartości ciśnienia tętniczego określają dwa parametry:

• wartość skurczowa (ciśnienie górne);
• wartość rozkurczowa (ciśnienie dolne).

Wysokie ciśnienie - to jakie? Przyjmuje się, że prawidłowe ciśnienie tętnicze ma wartość mniejszą niż 140/90 mmHg (skurczowe 140 mmHg i rozkurczowe 90 mmHg). Zdarza się, że tylko jedna wartość ciśnienia krwi jest stale przekroczona - taki stan także pozwala na zdiagnozowanie nadciśnienia.

Ciśnienie tętnicze - normy:

• optymalne ciśnienie tętnicze - skurczowe: < 120, rozkurczowe: < 80;
• ciśnienie prawidłowe - skurczowe: 120-129, rozkurczowe: 80-84;
• ciśnienie wysokie prawidłowe - skurczowe: 130-139, rozkurczowe: 85-89;
• nadciśnienie I stopnia - skurczowe: 140-159, rozkurczowe: 90-99;
• nadciśnienie II stopnia - skurczowe: 160-179, rozkurczowe: 100-109;
• nadciśnienie III stopnia - skurczowe: ≥ 180, rozkurczowe: ≥ 110;
• izolowane nadciśnienie skurczowe - skurczowe: ≥ 140, rozkurczowe: < 90.

3. Jakie są przyczyny nadciśnienia?

Nadciśnienie - przyczyny? Bardzo rzadko mówi się o nadciśnieniu wywołanym konkretną chorobą. Jeśli schorzenie to ma charakter wtórny, może być wywołane chorobami nerek, takimi jak zapalenie kłębuszków nerkowych, zwyrodnienie torbielowate nerek, nefropatia cukrzycowa, zwężenie tętnicy nerkowej czy wodonercze.

Do nadciśnienia może także dojść wskutek niedokrwienia nerek. Ciśnienie podnoszą również choroby gruczołów, na przykład:

• hiperaldosteronizm pierwotny;
• akromegalia;
• nadczynność tarczycy;
• nadczynność przytarczyc.

Jeśli chodzi o zaburzenia neurologiczne, to nadciśnienie może wywołać:

• guz mózgu;
• uraz mózgu;
• tetraplegia (porażenie czterokończynowe);
• podniesione ciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Nadciśnienie pojawia się czasem u osób przeżywających duży stres lub nadużywających alkoholu. W niektórych przypadkach do pojawienia się nadciśnienia tętniczego dochodzi z powodu nieleczonego zespołu obturacyjnego bezdechu sennego.

Zdarza się także nadciśnienie w ciąży, czyli nadciśnienie wywołane zmianami pojawiającymi się w ciąży. Zatrucie organizmu również może prowadzić do nadciśnienia. Substancje toksyczne za to odpowiedzialne to metale ciężkie oraz narkotyki, takie jak amfetamina czy kokaina.

4. Jakie są objawy nadciśnienia?

Nadciśnienie tętnicze może przez wiele lat nie dawać żadnych objawów lub przejawiać się mało charakterystycznie, dlatego warto badać te wartości podczas rutynowych badań lekarskich.

Nadciśnienie - objawy:

• bóle głowy;
• problemy ze snem;
• szybkie męczenie się;
• kołatanie serca;
• nadpobudliwość.

5. Czym jest rozpoznanie nadciśnienia i jakie badania są wykonywane w jego celu?

Na postawienie diagnozy nadciśnienia tętniczego składa się:

• potwierdzenie rozpoznania;
• określenie przyczyny nadciśnienia (czy samoistne, czy wtórne);
• ocena ryzyka powikłań;
• wywiad lekarski, dotyczący m.in. chorób współistniejących.

Do rozpoznania potrzebna jest przede wszystkim ocena wartości pomiarów ciśnienia skurczowego oraz rozkurczowego. Lekarz stawia diagnozę na podstawie stwierdzenia przekroczenia norm wysokości ciśnienia, wystarczy kilka pomiarów.

Pacjent może samodzielnie prowadzić takie pomiary i zapisywać je swoim dzienniku.

6. Jakie są czynniki ryzyka nadciśnienia?

Do najczęściej wymienianych czynników ryzyka nadciśnienia tętniczego należą m.in.:

• płeć - głównie mężczyźni;
• wiek - mężczyźni: ≥ 55, kobiety: ≥ 65 lat;
• otyłość brzuszna;
• otyłość;
• nieprawidłowy wynik próby tolerancji glukozy;
• zaburzenia lipidowe;
• glukoza w osoczu na czczo;
• przedwczesne choroby sercowo-naczyniowe w rodzinie.

7. Jakie mogą być powikłania nadciśnienia dla organizmu?

Jakie mogą być skutki nadciśnienia? Schorzenie to jest szczególnie niebezpieczne, jeśli długo pozostaje niezdiagnozowane i nieleczone. Wskutek nadmiernego ciśnienia tętniczego może dojść do wielu powikłań oraz dysfunkcji.

Powikłania nadciśnienia tętniczego to m.in.:

• miażdżycy;
• niewydolności serca;
• zawału mięśnia sercowego;
• udarów.

Dodatkowo może przyspieszać proces sztywnienia tętnic, prowadzić do przerostu lewej komory serca oraz upośledzenia pracy nerek. Zaburzenia pracy tego organu rozwijają się powoli i występują dość rzadko.

Nadciśnienie tętnicze może mieć wpływ również na narząd wzroku i powodować zmiany siatkówki lub ślepotę. Stan ten wiąże się z wyższym ryzykiem zgonu z powodów naczyniowych.

8. Czy nadciśnienie można kontrolować lub leczyć?

Nadciśnienie tętnicze - leczenie? Osoby z nadciśnieniem w pierwszej kolejności powinni sobie uświadomić, że ciśnienie nie spadnie samoistnie.

Przypadłości tej nie da się także całkowicie wyleczyć, może ją jednak kontrolować. Osoby dotknięte tym schorzeniem powinny być zatem jak najszybciej zdiagnozowane i rozpocząć leczenie, regularnie przyjmując przepisane leki.

9. Jakie są zalecenia dotyczące stylu życia dla osób z nadciśnieniem?

Co na nadciśnienie tętnicze? Pacjentom z nadciśnieniem tętniczym zalecana jest zmiana stylu życia na zdrowszy, tj.:

• zaprzestanie palenia tytoniu;
• aktywność fizyczna;
• ograniczenie nadmiernego spożycia alkoholu;
• zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych i soli;
• zwiększenie spożycia owoców i warzyw.

10. Jakie leki są stosowane w leczeniu nadciśnienia?

Jak leczyć nadciśnienie? W leczeniu nadciśnienia stosowane są następujące grupy leków:

• alfa-blokery;
• diuretyki;
• agoniści receptora alfa;
• beta-blokery;
• blokery kanału wapniowego;
• antagoniści receptora aldosteronu;
• bezpośrednie inhibitory reniny;
• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE);
• obwodowe inhibitory adrenergiczne;
• blokery receptora angiotensyny II (ARB);
• środki rozszerzające naczynia krwionośne.

Nie jesteśmy w stanie określić, który lek na nadciśnienie jest najlepszy, ponieważ zależy to od wielu różnych czynników, jak m.in. wiek pacjenta, choroby współistniejące itp.

W przypadku niektórych pacjentów wystarczający okazuje się jeden lek, podczas gdy inni potrzebują dwóch, a nawet trzech farmaceutyków. Ważne, aby pacjent stosował się do zaleceń lekarskich, stosował odpowiednią dawkę i przyjmował tylko tyle leków, ile mu potrzeba.

11. Czy nadciśnienie jest chorobą dziedziczną?

Dzieci, których choć jedno z rodziców choruje na nadciśnienie, częściej doświadczają tej choroby, jednak schorzenie to nie jest dziedziczone w sposób prosty. Do tej pory nie udało się określić, w jakim stopniu do rozwoju nadciśnienia przyczynia się genetyka, a jak ważne są wzorce wyniesione z domu rodzinnego.

Możemy jednak z całą pewnością powiedzieć, że nadciśnienie może być dziedziczone z większym prawdopodobieństwem u potomstwa, które prowadzi styl życia sprzyjający wysokiemu ciśnieniu.

12. Jakie są różnice między nadciśnieniem pierwotnym a wtórnym?

Nadciśnienie pierwotne (nadciśnienie samoistne) i nadciśnienie wtórne to dwa różne rodzaje wysokiego ciśnienia krwi, które różnią się od siebie przyczynami i mechanizmami. Oto główne różnice między nimi.

Ze względu na przyczynę:

• nadciśnienie pierwotne to najczęściej występująca forma nadciśnienia tętniczego i nie ma jednoznacznej przyczyny; wiele czynników może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia pierwotnego, w tym styl życia (dieta, aktywność fizyczna, palenie papierosów, picie alkoholu) oraz czynniki środowiskowe;
• nadciśnienie wtórne to wynik konkretnego medycznego lub patologicznego stanu, lub choroby, która prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi, takich jak choroby nerek, nadczynność tarczycy, zwężenie tętnicy nerkowej lub stosowanie niektórych leków.

Z uwagi na mechanizm:

• nadciśnienie pierwotne - mechanizm rozwoju nadciśnienia samoistnego nie jest do końca znany, ale wiąże się z wieloma czynnikami ryzyka, takimi jak zwiększone napięcie naczyń krwionośnych, zbyt duża ilość soli w diecie, czy przewlekły stres;
• nadciśnienie wtórne - w tym przypadku istnieje źródło, które powoduje wzrost ciśnienia tętniczego; może to wynikać z naruszenia jednego lub więcej mechanizmów regulacji ciśnienia krwi, na przykład przez uszkodzenie nerek lub nadmierną produkcję hormonów.

Ze względu na leczenie:

• nadciśnienie pierwotne - leczenie nadciśnienia pierwotnego opiera się na zmianie stylu życia (zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenie soli) oraz stosowaniu leków przeciwnadciśnieniowych, jeśli jest taka konieczność;
• nadciśnienie wtórne - leczenie nadciśnienia wtórnego koncentruje się na leczeniu przyczyny, która go wywołuje, np. jeśli przyczyną jest choroba nerek, specjalista będzie leczył tę chorobę, co prawdopodobnie pomoże w normalizacji ciśnienia krwi.

Ze względu na rokowanie:

• nadciśnienie pierwotne - prognoza zależy od stopnia nadciśnienia i skuteczności leczenia; jeśli samoistne nadciśnienie jest dobrze kontrolowane, ryzyko powikłań, takich jak choroby serca, udar mózgu czy niewydolność nerek, jest znacznie mniejsze;
• nadciśnienie wtórne - rokowanie zależy od rodzaju i stopnia choroby lub stanu, który jest przyczyną nadciśnienia wtórnego; leczenie przyczyny nadciśnienia tętniczego może prowadzić do poprawy ciśnienia krwi i uniknięcia powikłań.

13. Czy istnieje związek między nadciśnieniem a dietą?

Dieta ma ogromny wpływ na nadciśnienie tętnicze. Dzięki niej możemy uregulować zbyt wysokie ciśnienie krwi i tym samym w dalszej perspektywie zapobiec rozwojowi chorób związanych z tym schorzeniem.

Podstawowe zasady dobrze zbilansowanej diety, wskazanej w profilaktyce i leczeniu tego schorzenia obejmują:

• zmniejszenie masy ciała do BMI niższego niż 24 kg/m² oraz obwodu pasa mniejszego niż 102 cm (mężczyźni) i 88 cm (kobiety);
• zwiększenia spożycia świeżych owoców i warzyw, które powinny stanowić co najmniej połowę talerza przy każdym posiłku;
• zmniejszenie spożycia alkoholu;
• ograniczenie spożycia soli do 5-6 g (1 płaska łyżeczka) na dzień.

Wyniki badań pokazują, że dieta, w której znajduje się:

• wysoka zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (np. w rybach morskich);
• błonnik pokarmowy (np. w surowych warzywach i owocach);
• wapń (np. w mleku i przetworach);
• magnez (np. w produktach zbożowych i orzechach);
• witamina C (np. w owocach i warzywach);
• niska podaż cholesterolu;

wykazuje dobroczynny wpływ na zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi.

Jednocześnie nieprawidłowa dieta związana jest z:

• nadmiernym spożyciem soli (obecnej zwłaszcza w żywności wysoko przetworzonej jak m.in. słone przekąski, fast-foody i dania instant);
• zbyt dużą podażą energii (przede wszystkim pod postacią produktów wysokotłuszczowych i wysokowęglanowych);
• zbyt niskim spożyciem owoców i warzyw.