Opryszczka
Opryszczka pospolita lub inaczej opryszczka zwykła (łac. Herpes simplex), potocznie zwana zimnem lub febrą, należy do chorób wirusowych wywoływanych przez wirusa HSV1. Jest to tzw. opryszczka wargowa, która objawia się bolesnymi pęcherzykami na ustach. Zwiastunem pojawienia się choroby jest zwykle świąd, uczucie napięcia i mrowienia w miejscach dotkniętych opryszczką. Początkowo przejrzysta zawartość pęcherzyków ulega zmętnieniu, następnie pęcherzyki zasychają i przybierają brązową barwę. Strupki odpadają samoistnie po upływie kilku dni. Dolegliwości wywołane opryszczką nie trwają zwykle dłużej niż dziesięć dni.
1. Opryszczka na ustach
Opryszczka wargowa ujawnia się w postaci powierzchownych zapalnych pęcherzyków tworzących skupiska. Pęcherzyki zwykle lokalizują się na granicy błony śluzowej jamy ustnej i warg, a niekiedy wychodzą poza granice rąbka czerwieni wargowej. Na początku pęcherzyki wypełnione są treścią surowiczą, następnie ropną i w ciągu kliku dni pokrywają się strupkami. Objawom opryszczki może towarzyszyć lekkie pieczenie i niewielka bolesność. Czasami pęcherzyki opryszczki mogą występować również w okolicy otworów nosowych. Zmiany opryszczkowe pojawiają się zazwyczaj w momencie spadku odporności. Wystąpieniu opryszczki sprzyja również silna ekspozycja na światło słoneczne. U dziewcząt nawroty opryszczki mogą korelować z miesiączką.
Pierwotne zakażenie wirusem opryszczki występuje najczęściej u dzieci w postaci tzw. opryszczkowego zapalenia jamy ustnej. W obrębie jamy ustnej tworzą się pęcherzyki, które łatwo pękają i pozostawiają bolesne nadżerki. Choroba może przebiegać z wysoką gorączką i ciężkimi objawami ogólnymi, takimi jak sepsa czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Opryszczka pospolita skłonna do częstego nawracania występuje powszechnie w populacji ludzi, a jej pojawienie się zależy od bodźców nieswoistych (np. przemęczenie, niewyspanie, stany gorączkowe, miesiączka itp.). Opryszczka wargowaustępuje zazwyczaj samoistnie po około dziesięciu-dwunastu dniach bez pozostawienia żadnych śladów.
2. Przyczyny opryszczki
Zakażenie pierwotne wirusem HSV1 następuje zwykle w okresie wczesnego dzieciństwa i na ogół nie zostaje zauważone. Choroba przenosi się z człowieka na człowieka przez bezpośrednią styczność. Po zakażeniu wirus przebywa w ustroju, trzymany w ryzach przez przeciwciała. Czasem pewne bodźce mogą uaktywnić „drzemiące” w ustroju wirusy wywołujące pojawienie się pęcherzyków na wargach i w ustach. Wśród bodźców wywołujących opryszczkę należy wymienić: schorzenia gorączkowe, intensywne nasłonecznienie, wyrwanie zęba, otarcia w obrębie warg, uczulenie pokarmowe, stres, miesiączkę. Już jednorazowe zakażenie wirusem opryszczki powoduje, że drobnoustroje występują w organizmie na zawsze i nie można ich w żaden sposób wyeliminować. Można jedynie wzmacniać odporność, by zapobiegać wystąpieniu objawów choroby.
3. Powikłania opryszczki
Opryszczka pospolita jest chorobą zakaźną, jednak w przypadku osób o nieuszkodzonym układzie odpornościowym nie wywołuje objawów chorobowych. Pęcherzyki nie pozostawiają blizn, jednak wykazują skłonność do pojawiania się wciąż w tych samych rejonach skóry. W przypadku osób z ciężkimi zaburzeniami immunologicznymi opryszczka pospolita może się rozszerzać i stać się nawet zagrożeniem życia, ponieważ wywołuje opryszczkowe zapalenie mózgu. Zakażenie opryszczką rogówki oka stanowi natomiast zagrożenie dla wzroku. Pierwotne zakażenie wirusem opryszczki u noworodków prowadzi do choroby określanej mianem Egzema herpeticum. Jest często spotykana, gdy maluszek cierpi dodatkowo na atopowe zapalenie skóry. Zmiany skórne u noworodków z Egzema herpeticum charakteryzują się rozsianymi pęcherzowo-ropnymi wykwitami z zagłębieniem w części środkowej i mają skłonność do grupowania się. Choroba zazwyczaj zaczyna się nieoczekiwanie, przebieg może być ciężki, z występującą gorączką.
4. Leczenie opryszczki
We wczesnym stadium choroby można łagodzić objawy poprzez zastosowanie leków przeciwwirusowych, zawierających acyklowir. Na niewielkie pojedyncze pęcherzyki można stosować specjalne plasterki wysuszające, żele bądź maści do smarowania lub pasty cynkowe. Można leczyć się samodzielnie w domu, jednak gdy zmiany chorobowe są znacznie rozprzestrzenione lub nie ustępują po upływie kilku dni, należy zgłosić się do lekarza. Jeśli pęcherzyki opryszczkowe są zlokalizowane w jamie ustnej, odczyn zapalny można złagodzić poprzez płukanie ust szałwią.
Wskazane jest stosowanie zawiesin wysuszających i dezynfekujących. Wczesne smarowanie chorych miejsc lekami przeciwwirusowymi może tylko zahamować dalsze szerzenie się choroby. Wirusy muszą być zwalczone przez własny układ odpornościowy. W przypadkach szczególnie ciężkich lub wówczas, gdy opryszczka często nawraca, można stosować leki przeciwwirusowe doustnie lub w zastrzykach. Podawanie leków doustnie i dożylnie stosuje się u osób z chorobami układowymi, leczonych immunosupresyjnie. Podczas terapii zalecane jest przyjmowanie witamin z grupy B.