Wady zgryzu: przyczyny i leczenie

Wady zgryzu to nieprawidłowe ustawienie zębów lub nieprawidłowa relacja szczęki i żuchwy względem siebie. Nie jest to problem tylko estatyczny, ale ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Z pomocą lek. dent. Justyny Karp tłumaczymy, jakie są rodzaje wad zgryzu i jakie są ich objawy oraz jakie są potencjalne konsekwencje zdrowotne związane z wadami zgryzu.

1. Co to są wady zgryzu i jakie są ich przyczyny?

Według definicji, którą przywowuje dr hab. Lilianna Konopska, wada zgryzu to nieprawidłowości w budowie i czynności jednego lub kilku elementów zespołu twarzowo-czaszkowego.

Światowa Organizacja Zdrowia zwraca uwagę, że wady zgryzu powodują wyraźne oszpecenie, znacznie ograniczają czynność żucia i oddychania oraz są odczuwane przez pacjenta jako upośledzenie.

1.1. Rodzaje wad zgryzu

Zobacz film: "Jak zadbać o prawidłowe relacje z dzieckiem?"

Podstawowy podział rozróżnia wady podłużne i poprzeczne. W skład pierwszej grupy wchodzą: tyłozgryzy, przodozgryzy oraz zgryzy otwarte.

2. Jakie są metody diagnostyki i oceny wad zgryzu?

Za główne przyczyny wad zgryzu uznaje się:

• czynniki genetyczne (wewnątrzpochodne),
• próchnicę i jej skutki (m.in. przedwczesną utrata zębów),
• czynniki środowiskowe działające na rozwijający się płód w czasie ciąży (m.in. choroby zakaźne takie jak różyczka, grypa, odra, ospa wietrzna, półpasiec, opryszczka), leki, promieniowanie jonizujące i zaburzenia hormonalne).

Wśród nabytych przyczyn wad zgryzu w okresie rozwoju dziecka wymienia się przebycie infekcji wirusowych i bakteryjnych, przewlekłe niedobory ogólnoustrojowe, zaburzenia hormonalne oraz szkodliwe przyzwyczajenia określane jako dysfunkcje (np. nieprawidłowa wymowa, żucie i oddychanie przez usta) i parafunkcje (nagryzanie języka, warg, policzków i przedmiotów, zgrzytanie zębami, podpieranie brody, powtarzanie grymasów i tików mięśniami twarzy).

2.1. Jakie są opcje leczenia wad zgryzu?

Leczenie wad zgryzu obejmuje różne metody i zależy od kilku czynników, np. od rodzaju wady, stopnia jej nasilenia, wieku pacjenta oraz motywacji do leczenia.

3. Jakie są różnice między aparatami ortodontycznymi a innymi metodami korygowania wad zgryzu?

Ortodoncja a wady zgryzu

Wśród metod leczenia wad zgryzu lek. dent. Justyna Karp wymienia:

1. Aparaty ortodontyczne (stałe lub ruchome)

• Aparaty stałe: najczęściej stosowane, składają się z zamków, które są przyklejane do zębów i połączone drutem umieszczonym w slocie zamków. Często kojarzą się one z kolorowymi gumkami – są to ligatury, które wymienia się co jakiś czas.
• Aparaty ruchome: mogą być stosowane u młodszych pacjentów, gdy wada zgryzu jest mniej skomplikowana. Często stosowane w uzębieniu mlecznym i mieszanym. Niekiedy wada może zostać całkowicie wyleczona takim aparatem, jednak częściej użytkowanie aparatu ruchomego nieco zmniejsza wadę, dzięki czemu zakres leczenia ortodontycznego aparatem stałym będzie mniejszy.

1. Aparaty retencyjne

Są stosowane po zakończeniu leczenia aparatem stałym, aby utrzymać zęby w nowej pozycji. Może to być aparat retencyjny zakładany ruchomy, zakładany na noc (wyglądem przypomina aparat ruchomy dla dzieci) lub być w formie stałego retainera.

Retainer to drucik metalowy przyklejany na zęby od strony językowej / podniebiennej, który zapobiega przemieszczaniu się zębów. Jego wadą jest utrudnione oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych, ponieważ uniemożliwia wprowadzanie nitki dentystycznej między zęby (konieczne jest stosowanie specjalnych akcesoriów)

1. Chirurgia ortognatyczna

W przypadku poważniejszych wad zgryzu, które nie mogą być skorygowane za pomocą aparatu, może być konieczna operacja ortognatyczna. Polega ona na przecięciu kości szczęki i/lub żuchwy i umieszczeniu ich w nowej, prawidłowej pozycji, a następnie zespoleniu odłamów kostnych specjalnymi płytkami do osteosyntezy. Dzięki temu łuki zębowe – górny i dolny – prawidłowo się ze sobą kontaktują.

Przed taką operacją jednak konieczne jest prawidłowe ustawienie zębów za pomocą aparatu ortodontycznego, aby chirurg mógł odpowiednio dopasować łuk górny z dolnym.

1. Wyciągi ortodontyczne, mikroimplanty ortodontyczne

To niektóre z dodatkowych “akcesoriów”, które umożliwiają wyleczenie wady zgryzu. Są dobierane indywidualnie przez ortodontę w zależności od potrzeb.

1. Alignery, nakładki ortodontyczne

Przezroczyste nakładki ortodontyczne, czyli alignery, to nowoczesna metoda leczenia wad zgryzu. Za pomocą serii indywidualnie zaprojektowanych nakładek można wyleczyć niewielkie wady

Nakładki ortodontyczne można traktować jako aparat ortodontyczny zdejmowany – używa się go całodobowo z wyjątkiem jedzenia i mycia zębów. To rozwiązanie jest coraz częściej wybierane przez dorosłych pacjentów ze względu na ich dyskrecję i estetykę.

1. Interwencyjne procedury stomatologiczne

W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych zabiegów stomatologicznych przed założeniem aparatu. Jeśli pacjent ma duże stłoczenie zębów, konieczna może być ekstrakcja, czyli usunięcie zębów (najczęściej przedtrzonowców), aby stworzyć więcej miejsca w łuku zębowym.

Inną metodą jest stripping, czyli szlifowanie powierzchni stycznych zębów, co również ma na celu stworzenie miejsca, aby wprowadzić zęby do łuku za pomocą aparatu ortodontycznego.

1. Ćwiczenia ortodontyczne

U dzieci, które są na etapie wzrostu z powodzeniem mogą być wykonywane specjalne ćwiczenia ortodontyczne. Mają one na celu korygowanie niektórych wad zgryzu lub pozbycie się dysfunkcji np. nieprawidłowego ułożenia języka, oddychania przez usta lub niemowlęcego typu przełykania.

Inne ćwiczenia mięśniowe lub oddechowe wzmacniają poszczególne mięśnie oraz wspomagają eliminowanie oddychania przez usta, które przyczynia się do rozwoju wad zgryzu. Są one dobierane do indywidualnych potrzeb i wykonywane pod nadzorem specjalisty – ortodonty lub neurologopedy.

4. Jakie są zasady opieki i utrzymania efektów leczenia wad zgryzu?

Podstawą jest stosowanie zaleceń lekarza oraz stawianie się na wizyty kontrolne, co pozwoli na monitorowanie procesu leczenia oraz szybką reakcję w przypadku nawrotu wady.

5. Czy leczenie wad zgryzu jest możliwe u osób dorosłych?

Leczenie ortodontyczne można rozpocząć w każdym wieku, jednak u osób dorosłych dłużej trzeba czekać na efekty.

6. Jakie są korzyści z leczenia wad zgryzu poza poprawą estetyki?

Należy raz jeszcze zaznaczyć, że wady zgryzu to nie tylko problem estetyczny. Choć wydaje się, że to problem miejscowy, który rzutuje na komplikacje zdrowotne w obrębie głowy i szyi, przekonanie to jest błędne.

O tym, jakie są potencjalne konsekwencje zdrowotne związane z wadami zgryzu, pisze lek. dent. Justyna Karp.

Wady zgryzu mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, zarówno krótko-, jak i długoterminowych. Potencjalne konsekwencje zdrowotne związane z wadami zgryzu to:

• Problemy z żuciem i trawieniem – nieprawidłowy zgryz może utrudniać prawidłowe żucie pokarmu, co może prowadzić do problemów trawiennych. Niedostatecznie przeżuty pokarm nie jest odpowiednio rozdrobniony, przez co procesy trawienne przebiegają wolniej. Dodatkowo gorsze jest wchłanianie witamin i składników odżywczych w jelitach. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do niedoborów witamin i mikroelementów.
• Ból i dyskomfort – wady zgryzu mogą skutkować bólami głowy, karku, napięciami mięśni twarzy, zgrzytaniem zębami lub problemami z kręgosłupem. Pacjent z wadą zgryzu często ma nadmiernie napięte mięśnie twarzy, np. żwacze lub mięśnie skroniowe, co wywołuje ból. Wady zgryzu są także powiązane z wadami postawy – praca żuchwy wpływa na prawidłową pozycję głowy, a ta z kolei na odpowiednią postawę.
• Zaburzenia w stawach skroniowo-żuchwowych – wady zgryzu często prowadzą do rozwoju zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ), których objawami mogą być ból, trzaski i przeskakiwania w stawie, zbaczanie żuchwy podczas jej odwodzenia lub nawet podwichnięcie stawu. W dłuższej perspektywie skutkuje to zwyrodnieniami w stawie i może prowadzić do stanów zapalnych.
• Uszkodzenie zębów – przy wadach zgryzu zęby kontaktują się nieprawidłowo. Część z nich może się w ogóle nie stykać, zaś inne mają nadmierny kontakt, ponieważ przyjmują duże siły żucia. Nieprawidłowe kontakty zębowe mogą powodować nadmierne ścieranie się zębów, wykruszanie szkliwa lub pękanie osłabionych przez wypełnienia zębów.
• Problemy z mową – w niektórych przypadkach wady zgryzu mogą wpływać na mowę, powodując niejasność wymowy niektórych dźwięków. Popularne seplenienie może np. wynikać z nieprawidłowego ustawienia siekaczy lub towarzyszy zgryzowi otwartemu.
• Zmiany estetyczne – wady zgryzu mogą wpływać na wygląd twarzy, co dla niektórych osób może być źródłem niezadowolenia i obniżenia samooceny.
• Chrapanie i problemy ze snem – niektóre rodzaje wad zgryzu mogą przyczyniać się do problemów z oddychaniem podczas snu, w tym do chrapania czy bezdechu sennego. Zwłaszcza ten ostatni jest niebezpieczny, bo prowadzi do niedotlenienia organizmu. Skutkuje to niewyspaniem, a poważniejszymi konsekwencjami są problemy kardiologiczne, które mogą zagrażać życiu.
• Przewlekły ból głowy – nieprawidłowe ułożenie szczęk oraz zębów względem siebie może prowadzić do napięcia mięśniowego i bólu głowy. Nawracające migreny często są wypadkową wielu przyczyn, jednak wady zgryzu mocno przyczyniają się do ich powstawania. Wynika to z nadmiernego napięcia mięśni twarzy, głowy i szyi, co prowadzi do napięciowych bólów głowy.
• Bruksizm – zaciskanie i zgrzytanie zębami jest często wynikiem wad zgryzu. Prowadzi to do wyżej wymienionych bólów głowy, ścierana zębów oraz problemów ze stawem skroniowo-żuchwowym.