Wyniki cytologii - skala Papanicolau, system Bethesda, cytologia hormonalna

Wyniki cytologii onkologicznej mogą być podawane w powszechnie stosowanej pięciostopniowej skali Papanicolau lub w systemie Bethesda. Oprócz tego wykonuje się, tzw. cytologię hormonalną, która umożliwia ocenę przebiegu cyklu menstruacyjnego oraz działanie hormonów płciowych, szczególnie istotnych przy staraniu się o dziecko. Badanie cytologiczne ma ogromne znaczenie dla oceny zdrowia kobiety. Nieprawidłowości, na jakie wskazują wyniki cytologii, mogą wymagać leczenia i być przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę.

1. Wyniki cytologii - skala Papanicolau

W naszym kraju wyniki cytologii najczęściej podaje się w skali Papanicolau. Na jej podstawie można ocenić stan szyjki macicy i wykryć ewentualne zmiany nowotworowe na wczesnym etapie. Wynik badania zalicza się do jednej z pięciu grup:

• grupa I – w rozmazie stwierdza się jedynie prawidłowe komórki nabłonka oraz niewielką ilość białych krwinek; taki wynik jest wskazaniem do wykonania kolejnego badania cytologicznego dopiero za rok;
• grupa II – podobnie jak grupa I, wynik uznaje się za „niepodejrzany”; w rozmazie występują duże ilości limfocytów i histiocytów; komórki nabłonkowe mają obraz typowy dla stanów zapalnych lub zmian wstecznych u starszych kobiet; wynik zaliczany do grupy II wskazuje na konieczność leczenia przeciwzapalnego lub leczenia estrogenami (dla kobiet ze zmianami wstecznymi), po którym konieczna jest kontrola;
• grupa III – jest wynikiem dodatnim, co oznacza, że obraz komórek nabłonka jest podejrzany; oprócz prawidłowych komórek wykrywa się komórki dysplastyczne, które w zależności od ilości i nasilenia zmian klasyfikuje się jako dysplazję stopnia małego, średniego lub dużego; przyczyną takiego obrazu mogą być zmiany przedrakowe, ciężkie stany zapalne lub zakażenia wirusowe, na przykład wirusem brodawczaka ludzkiego, dlatego też konieczne jest pobranie wycinku z tarczy części pochwowej i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia; po nim należy ponownie wykonać badanie;
• grupa IV – w rozmazie widoczne są pojedyncze komórki atypowe, wskazujące na złośliwe zmiany ograniczone do nabłonka;
• grupa V – badanie potwierdza obecność licznych komórek atypowych, sugerującą nowotwór inwazyjny; wynik nie oznacza jednak definitywnej obecności nowotworu, a jedynie wskazuje na taką możliwość.

Zobacz film: "Co może wykryć cytologia?"

Wyniki zaliczane do IV i V grupy są wskazaniem do dalszej diagnostyki, a przede wszystkim do badania histopatologicznego szyjki macicy.

2. Wyniki cytologii - system Bethesda

Skala Papanicolau, chociaż najpopularniejsza w Polsce, przez lekarzy uważana jest jednak za niewystarczającą, gdyż nie dostarcza wszystkich niezbędnych informacji. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne jako lepszy sposób opisu wyniku cytologii rekomenduje więc system Bethesda, którego przewaga nad systemem Papanicolau wynika z faktu, iż dostarcza on dokładnego opisu stwierdzonych zmian.

Opis zawiera informacje na temat rodzaju zakażenia, obecności nieprawidłowych komórek innych niż komórki nabłonkowe a także stwierdza, czy materiał do oceny był odpowiedni i czy oprócz komórek z tarczy części pochwowej obecne w nim były komórki z kanału szyjki macicy.

Możliwe wyniki cytologii w systemie Bethesda:

• cytologia prawidłowa – wynik ten odpowiada grupie I w skali Papanicolau i oznacza, że w rozmazie obecne są jedynie prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowatego;
• cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym – oprócz komórek prawidłowych rozmaz zawiera nieliczne komórki, które wskazują na stan zapalny; istnieje duże prawdopodobieństwo, że ustąpi on samoistnie;
• cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym – wynik ten odpowiada grupie II Papanicolau i stwierdza komórki prawidłowe, komórki wskazujące na stan zapalny i nieliczne leukocyty w rozmazie;
• AGUS/ASCUS – wynik nieprawidłowy – w rozmazie nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego lub płaskiego, których nie da się jednoznacznie zakwalifikować, w takich przypadkach zazwyczaj zalecana jest kontrola cytologiczna za 6 miesięcy;
• Bethesda LSIL – wynik nieprawidłowy – obecność pojedynczych komórek, co do których istnieje ryzyko przekształcenia w nowotwory; wynik odpowiada III grupie i zazwyczaj oznacza ostry stan zapalny;
• Bethesda HSIL – wynik nieprawidłowy – rozmaz zawiera liczne komórki, z podejrzanymi zmianami wysokiego stopnia, wskazuje na konieczność wykonania badania histopatologicznego.

3. Wyniki cytologii - cytologia hormonalna

Termin cytologia obejmuje badania, których celem jest nie tylko wykrycie zmian zapalnych lub nowotworowych. Na podstawie badania komórek nabłonka pochwy można bowiem ocenić czynność hormonów płciowych. Jest to szczególnie ważne dla kobiet, które starają się zajść w ciążę oraz dla pacjentek leczonych za pomocą leków hormonalnych.

Badanie cytologiczne w tym przypadku informuje, czy u kobiety występuje prawidłowy, dwufazowy cykl menstruacyjny oraz czy w danym cyklu wystąpiła owulacja. Wskazuje również, czy leczenie hormonalne przynosi zamierzony efekt. Badanie wykonywane u kobiet w ciąży ocenia, czy hormony działają prawidłowo.

Wyniki badania cytologicznego są bardzo ważne dla par, które planują powiększyć rodzinę. Jeśli okaże się, że kobieta ma stan zapalny lub łagodne zmiany, koniecznie należy je usunąć przed staraniem się o dziecko, gdyż w czasie ciąży leczenie może być niemożliwe, a zmiany mogą się rozprzestrzeniać. Zły wynik cytologii może wymagać skrócenia lub usunięcia szyjki macicy, co utrudni kobiecie zajście w ciążę i utrzymanie jej.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Grupy cytologiczne - badanie, interpretacja wyników.