Cytologia
Badanie cytologiczne (cytologia) jest badaniem przesiewowym służącym wykrywaniu zarówno stanów przedrakowych, jak i raka szyjki macicy w jak najwcześniejszym stadium. Jest ono wykorzystywane w programach screeningowych w kierunku raka szyjki macicy prowadzonych w wielu krajach świata w celu zmniejszenia umieralności na ten częsty wśród kobiet nowotwór złośliwy. Najogólniej powinno być ono wykonywane co rok u kobiet po rozpoczęciu współżycia płciowego lub w wieku powyżej 18-20 lat, choć zarówno częstość, jak i wiek wykonywania badania są różne według różnych zaleceń. Uważa się, że jeśli przez kolejne 2-3 lata wyniki nie będą odbiegały od normy i kobieta nie należy do grupy podwyższonego ryzyka, to następne badania mogą być wykonywane co 3 lata. Ze względu na dużą użyteczność badania cytologicznego w wykrywaniu wielu stanów chorobowych dróg rodnych, warto o nim pamiętać także przed planowaną ciążą
1. Sposób wykonania badania cytologicznego
Materiał do badania cytologicznego jest pobierany w trakcie rutynowego badania ginekologicznego. Samo pobranie polega na wykonaniu specjalną szczoteczką lub szpatułką wymazu z tarczy części pochwowej i wymazu z kanału szyjki macicy, a następnie ocenie mikroskopowej wykonanego na szkiełku i odpowiednio utrwalonego rozmazu.
Badanie cytologiczne nie jest bolesne i nie należy się go obawiać. Nie wymaga specjalnego przygotowania, należy jedynie pamiętać, że nie powinno być ono wykonywane w czasie miesiączki i warto wstrzymać od współżycia 2-3 dni przed badaniem. Ciąża w żadnym wypadku nie jest przeciwwskazaniem do wykonania go.
2. Interpretacja wyników badania cytologicznego
Wynik cytologii ocenia się według specjalnych systemów klasyfikacji. Istnieją dwa podstawowe systemy oceny rozmazu cytologicznego. Pierwsza to klasyfikacja wg Papanicolau i jest ona powszechnie stosowana w Polsce, druga to używana w większości krajów świata klasyfikacja wg Bethesda.
Klasyfikacja Papanicolau jest systemem 5-stopniowym, gdzie:
- I stopień oznacza rozmaz prawidłowy;
- II stopień świadczy najczęściej o obecności stanu zapalnego, nie budzi podejrzeń o charakter nowotworowy, ale wymaga leczenia przeciwzapalnego;
- stopień IIIa oznacza już obecność podejrzanych komórek i po leczeniu przeciwzapalnym wymaga kontrolnego badania cytologicznego;
- stopnie IIIb, IV i V świadczą o obecności komórek bardzo podejrzanych lub już typowo z cechami nowotworowymi i wymagają natychmiastowego rozszerzenia diagnostyki, w postaci pobrania z szyjki macicy wycinków do badania histopatologicznego pod kontrolą kolposkopii, które jest badaniem ostatecznie potwierdzającym lub wykluczającym istnienie stanu przedrakowego lub raka szyjki macicy.
Klasyfikacja Bethesda ma nieco inny charakter:
- stopnie AI –III określają, czy romaz w ogóle nadaje się do oceny;
- stopnie BI i BII oznaczają, że obraz jest prawidłowy (BI) lub nieprawidłowy (BII);
- stopień C określa rodzaj nieprawidłowości: CI - obecność zakażenia bakteryjnego, wirusowego, grzybiczego, CII - zmiany związane ze stanem zapalnym, CIII - obecność komórek podejrzanych lub typowo nowotworowych, które wymagają kontrolnego badania za jakiś czas lub też natychmiastowego poszerzenia diagnostyki.
3. Nieprawidłowości wykrywane poprzez badanie cytologiczne
Do nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy, do których wykrycia pomocne jest badanie cytologiczne zaliczamy stany zapalne związane z zakażeniami grzybiczymi, bakteryjnymi, wirusowymi (w tym zakażenia wirusem HPV, który może przyczynić się do powstania raka szyjki macicy), dysplazję (CIN) małego, średniego i dużego stopnia, która jest stanem przednowotworowym, raka przedinwazyjnego (inaczej raka in situ), który jest ograniczony tylko do nabłonka szyjki oraz raka inwazyjnego (naciekającego), który rozprzestrzenia się już poza obręb nabłonka, naciekając całą grubość szyjki, otaczając narządy lub nawet dając odległe przerzuty.
Biorąc pod uwagę fakt, że badanie cytologiczne jest szybkie, proste w wykonaniu i niedrogie, a jednocześnie pozwala na wczesne wykrycie i dzięki temu skuteczne leczenie poważnych schorzeń kobiecych narządów płciowych, które mogą zagrażać ich zdrowiu i życiu, należy o nim pamiętać i wykonywać regularnie zgodnie z ogólnoświatowymi zaleceniami.
Zwłaszcza kobiety planujące zajście w ciąże powinny przed poczęciem dziecka uwzględnić badanie cytologiczne wśród innych zalecanych w tym czasie badań tak, aby skontrolować stan zdrowia, odpowiednio przygotować swój organizm do czasu ciąży i wydąć na świat zdrowe dziecko.