Choroby autoimmunologiczne: czym są, objawy i leczenie

Choroby autoimmunologiczne to takie schorzenia, w przebiegu których dochodzi do nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, co prowadzi do zapalenia, uszkodzenia komórek lub zaburzeń czynności z towarzyszącymi objawami. Jakie są objawy chorób autoimmunologicznych? Jakimi metodami się je diagnozuje? I czy czynniki genetyczne odgrywają rolę w rozwoju chorób autoimmunologicznych? Spróbujmy odpowiedzieć na te pytania.

1. Co to są choroby autoimmunologiczne i jakie mechanizmy prowadzą do ich rozwoju?

W przebiegu choroby autoimmunologicznej układ odpornościowy myli własne tkanki i komórki z czynnikami zewnętrznymi (np. wirusami, bakteriami) i kieruje przeciwko nim reakcję, która ma na celu je unieszkodliwić. Innymi słowy: atakuje sam siebie.

W ostatnich latach przybywa pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi. Mają one charakter przewlekły, charakteryzują się okresami zaostrzeń i remisji. Częściej chorują kobiety.

Przyczyny chorób autoimmunologicznych są różne, jednak najczęściej podaje się czynniki genetyczne i środowiskowe, do których należą m.in. infekcje, stosowane leki, promieniowanie ultrafioletowe, stres, dieta, palenie papierosów.

2. Jakie są najczęstsze choroby autoimmunologiczne u dzieci i dorosłych?

Wiemy już, co to są choroby autoimmunologiczne, warto jednak wskazać konkretne schorzenia kryjące się pod tym określeniem. Są to:

• układowe choroby tkanki łącznej (reumatyczne): toczeń rumieniowaty układowy, twardzina, układowe zapalenia naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), reaktywne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów, zespół Sjögrena
• choroby tarczycy: choroba Hashimoto, choroba Gravesa i Basedowa
• choroby układu nerwowego: miastenia, stwardnienie rozsiane, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
• nieswoiste zapalenia jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna
• choroby nadnerczy: choroba Addisona
• choroby skóry: łuszczyca, łysienie plackowate
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• celiakia
• niedokrwistość Addisona i Biermera
• sarkoidoza
• cukrzyca typu 1

Spośród wymienionych najczęstsze choroby autoimmunologiczne u dzieci to cukrzyca typu I i celiakia.

3. Jakie są metody diagnostyki chorób autoimmunologicznych?

Objawy i diagnoza chorób autoimmunologicznych są zróżnicowane i uzależnione od konretnego schorzenia. W pierwszej kolejności lekarz ustala więc rozpoznanie na podstawie zgłaszanych objawów i wywiadu.

Może też zlecić wykonanie badania krwi z oznaczeniem przeciwciał skierowanych przeciwko własnym tkankom (ale ich obecność nie zawsze oznacza chorobę). W zależności od podejrzenia konkretnej choroby autoimmunologicznej, kieruje pacjenta na specjalistyczne badania, np. USG tarczycy.

4. Jakie są opcje leczenia chorób autoimmunologicznych?

Leczenie chorób autoimmunologicznych obejmuje zastosowanie leków immunosupresyjnych, czyli zmniejszających aktywność układu odpornościowego, a także leków przeciwzapalnych, które hamują proces zapalny (a to on odpowiada za uszkodzenie tkanek).

W określonych sytuacjach konieczne jest leczenie zaburzeń czynnościowych, np. w cukrzycy typu 1 konieczne jest podanie insuliny, a w przebiegu choroby Hashimoto – hormonów tarczycy.

W przypadku chorób autoimmunologicznych leczenie jest długotrwałe, niekiedy dożywotnie.

5. Czy choroby autoimmunologiczne mogą prowadzić do powikłań?

Zaniedbania w przypadku chorób autoimmunologicznych mogą prowadzić do poważnych powikłań, z trwałym inwalidztwem lub śmiercią włącznie.

6. Jakie są czynniki wywołujące lub nasilające objawy chorób autoimmunologicznych?

Choroby autoimmunologiczne mogą przez wiele lat nie dawać objawów. Chorobę za pomocą odpowiednich leków i determinacji pacjenta daje się też nierzadko utrzymać w remisji. Zauważa się jednak, że stres czy nieodpowiednie odżywianie, mogą zaostrzyć objawy choroby.

7. Czy istnieją organizacje lub grupy wsparcia dla osób z chorobami autoimmunologicznymi?

Istnieje wiele organizacji, które wspierają chorych z chorobami autoimmunologicznymi. Są to m.in.:

• Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Młodych z Zapalnymi Chorobami Tkanki Łącznej 3majmy się razem
• Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej
• Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego
• Fundacja Stwardnienie.Rozsiane.Info
• Fundacja SM Walcz o Siebie
• Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
• Fundacja Diabeciaki