Co warto wiedzieć o ospie wietrznej?
Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną, którą wywołuje wirus Varicella-Zoster. Wirus ten jest przenoszony przez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową. Do zarażenia drugiej osoby wirusem ospy wietrznej może dojść jeszcze zanim u osoby chorej widoczne są wykwity skórne. Chory przestaje zarażać w momencie, gdy w miejscu pęcherzyków obecne są tylko strupki. Warto pamiętać, że największe ryzyko zakażenia ma miejsce w okresie 1-2 dni przed wystąpieniem wysypki do momentu wytworzenia ostatniego ze strupków.
1. Objawy ospy wietrznej
Pierwsze symptomy choroby to: złe samopoczucie, brak apetytu, ból brzucha, mięśni, gardła i głowy – objawy te pojawiają się jeszcze przed wykwitami skórnymi. Zmiany skórne w postaci wykwitów i krost rozwijają się w kilku rzutach. Kolejna faza rozsiewu wirusa ospy wietrznej (3-7 dni) owocuje wysypką na skórze i błonach śluzowych. Najczęściej zmiany są obecne w obrębie jamy ustnej i jamy nosowo-gardłowej, ale mogą pojawić się także na spojówkach, rogówce, narządach płciowych, odbycie, tchawicy i krtani. Na śluzówkach obecne są wówczas pęcherzyki, które przechodzą w płytkie, ale bolesne owrzodzenia. Oprócz grudkowo-pęcherzykowych wykwitów i świądu chory doświadcza złego samopoczucia, gorączki do 39ºC, a także powiększenia węzłów chłonnych karkowych i szyjnych. Na ciele widoczne są zmiany skórne – często są w różnych stadiach rozwoju.
Z czasem pęcherzyki pękają i powstają strupki. Następnie strupki odpadają, a na skórze może pozostać ich ślad w postaci płytkich blizn. Jeśli ospę wietrzną przechodzi dziecko bez upośledzenia odporności, na jego ciele może znajdować się od kilkudziesięciu do nawet kilkuset wykwitów ospy. Pacjent powinien być izolowany od otoczenia do zaschnięcia pęcherzyków – zwykle jest to okres dwóch tygodni.
2. Ospa wietrzna w Polsce
Co roku w naszym kraju na ospę wietrzną zapada 130-180 tysięcy osób, z czego ok. 90% stanowią dzieci do 10. roku życia. Większość małych pacjentów z ospą wietrzną to dzieci, które chodzą do żłobka, przedszkola lub szkoły, a – jak wiadomo – przebywanie w grupie wiąże się z większym ryzykiem zachorowania na choroby zakaźne, takie jak ospa wietrzna.
Do wzrostu zachorowań na ospę wietrzną w Polsce przyczynia się brak odporności na wirusa, który wywołuje tę chorobę.
3. Powikłania ospy wietrznej
Do najczęściej występujących powikłań ospy wietrznej należą:
- powikłania bakteryjne – ropowice skóry, wtórne zakażenia bakteryjne skóry oraz – rzadko – zakażenia krwi i sepsa;
- powikłania neurologiczne (główna przyczyna hospitalizacji pacjentów z ospą wietrzną) – zapalenie móżdżku, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- inne powikłania: odwodnienie, zapalenie płuc, a także (rzadziej) zapalenie stawów, nerek, wątroby, mięśnia sercowego oraz zaburzenia krwotoczne.
4. Leczenie ospy wietrznej
Jeśli ospa wietrzna przebiega bez powikłań, stosuje się leki o działaniu objawowym (leki miejscowo odkażające i przeciwgorączkowe). Jeżeli jednak występują powikłania, konieczne jest zastosowanie leków przeciwwirusowych. Należy również odkażać zmiany skórne roztworem gencjany lub środkami dezynfekcyjnymi (bez zawartości alkoholu!). Nie należy aplikować maści ani papek, gdyż pod ich warstwą dochodzi do rozwoju bakterii odpowiedzialnych za powstawanie ropni.
5. Profilaktyka ospy wietrznej
Jedyną skuteczną metodą zapobiegania ospie wietrznej jest szczepionka, która nie tylko pozwala na zmniejszenie zachorowań na tę chorobę, ale i redukuje ryzyko ciężkiego przebiegu i powikłań ospy wietrznej. Aby ochrona przed ospą była optymalna, należy podać dwie dawki szczepionki. O bezpieczeństwie i skuteczności szczepień przeciwko ospie wietrznej świadczy fakt, iż Ministerstwo Zdrowia uwzględniło je wśród szczepień obowiązkowych oraz zalecanych.
Bezpłatne szczepienia obowiązkowe przeciw ospie wietrznej przysługują:
- dzieciom do 12. roku życia, które: mają zaburzenia odporności (stąd wysokie ryzyko ciężkiego przebiegu i powikłań ospy wietrznej); mają być poddane chemioterapii lub leczeniu immunosupresyjnemu; są zakażone wirusem HIV; są w okresie remisji ostrej białaczki limfoblastycznej;
- dzieciom do 12. roku, które nigdy nie chorowały na ospę wietrzną, a przebywają wśród dzieci spełniających warunki z poprzedniego punktu;
- dzieciom do 12. roku życia, które są narażone na ospę wietrzną ze względów środowiskowych (dzieci z domów dziecka poniżej 12. roku życia oraz dzieci uczęszczające do klubów dziecięcych i żłobków – do 3. roku życia).
W Programie Szczepień Ochronnych Ministerstwo Zdrowia zaleca, by przeciw ospie wietrznej szczepiły się następujące osoby:
- kobiety planujące macierzyństwo, które nie chorowały nigdy na ospę wietrzną,
- wszystkie osoby, które nie chorowały na tę chorobę zakaźną i nie były przeciw niej szczepione.
Przeciwko ospie wietrznej można szczepić dzieci od 9. miesiąca życia. W ramach szczepienia podaje się dwie dawki szczepionki w przynajmniej 6-tygodniowym odstępie. Ze szczepienia skorzystać mogą również te osoby, które miały styczność z chorym na ospę wietrzną, ale od kontaktu nie minęło więcej niż 72 godziny. Przyjęcie szczepionki chroni przed zachorowaniem i gwarantuje łagodniejszy przebieg ospy w razie jej wystąpienia.