Zapalenie płuc. Dlaczego chorujemy i jak je leczyć?
Zapalenie płuc to groźna choroba, wywołana poprzez drobnoustroje takie jak wirusy, grzyby, bakterie lub czynniki toksyczne. Powodują one wypełnienie drobnych pęcherzyków płucnych płynem produkowanym przez zmienioną zapalnie tkankę. Na zapalenie płuc rocznie w Polsce choruje kilkaset osób. Szczególnie narażone są małe dzieci, ponieważ ich układ odpornościowy jest jeszcze słabo rozwinięty. Do najczęstszych typów tej choroby należy wirusowe i bakteryjne zapalenie płuc. Jakie są odmiany tej choroby? Ile trwa zapalenie płuc?
1. Zapalenie płuc - co to za choroba?
Zapalenie płuc jest formą ostrej infekcji dróg oddechowych, atakującej płuca. Jest chorobą zaraźliwą, która przyczynia się do największej ilości zgonów dzieci na całym świecie. W 2017 roku zapalenie płuc spowodowało śmierć ponad 800 tys. dzieci w wieku poniżej 5 r.ż, co stanowiło 15% wszystkich zgonów dzieci w tym wieku.
Płuca składają się z pęcherzyków płucnych, które przy oddychaniu wypełniają się powietrzem. W czasie zapalenia płuc pęcherzyki te wypełniają się płynem i ropą, przez co oddychanie staje się bolesne oraz utrudnione.
2. Rodzaje zapalenia płuc
Rodzaje zapalenia płuc dzielimy za względu na czynnik, który wywołał chorobę oraz miejsce w płucach, w którym rozwinął się stan zapalny.
Wśród rodzajów zapalenia płuc w oparciu o czynnik chorobę tę wywołujący możemy wyróżnić:
- wirusowe;
- grzybicze;
- bakteryjne;
- chemiczne (w tym również zachłystowe);
- alergiczne;
- atypowe.
Rodzaje zapalenia płuc na podstawie lokalizacji stanu zapalnego w płucach to:
- segmentalne - chorobą zajęte są określone segmenty płuc;
- płatowe - wywołane jest paciorkowcem (choroba obejmuje jeden cały płat płuca, wraz z opłucną, która go pokrywa);
- odoskrzelowe - spowodowane jest przedostaniem się patogenów do oskrzeli poprzez uszkodzone stanem zapalnym ściany.
3. Przyczyny zapalenia płuc
Do zapalenia płuc dochodzi w wyniku zakażenia wirusami, grzybami lub bakteriami.
W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc są to:
- Streptococcus pneumoniae - najczęstsza przyczyna tego typu zapalenia płuc;
- Haemophilus influenzae typ b (Hib);
- Mycoplasma pneumoniae (łagodniejsza postać zapalenia płuc);
- Legionella pneumophila.
Dodatkowo bakteryjne zapalenie płuc może wystąpić samoistnie lub być skutkiem przeziębienia, lub grypy.
Wirusowe zapalenie płuc najczęściej spowodowane jest przez:
- Syncytialny wirus oddechowy (RSV) - najczęstsza przyczyna zapalenia płuc u małych dzieci;
- Pneumocystis jiroveci (u niemowląt zakażonych wirusem HIV);
- Wirus grypy;
- Rinowirus.
Najwięcej zachorowań na zapalenie płuc odnotowuje się w okresie jesienno - zimowym. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Infekcja poprzedzona jest najczęściej kilkudniowym kaszlem i katarem, a także podwyższoną temperaturą ciała.
4. Objawy wirusowego zapalenia płuc
Zapalenie płuc spowodowane wirusem może przybierać różną postać, od łagodnej po bardzo ciężką. Zwykle choroba rozwija się dynamicznie w ciągu kilku godzin.
Może pojawiać się nagły napadowy kaszel, stan ogólny gwałtownie się pogarsza, może pojawiać się narastająca duszność, oraz chwile bezdechu.
Większość dzieci z zapaleniem płuc wymaga natychmiastowej hospitalizacji z uwagi na rosnącą niewydolność oddechową.
Jakie są inne objawy wirusowego zapalenia płuc? Są to:
- katar,
- suchy kaszel,
- niewysoka gorączka,
- złe samopoczucie,
- uczucie zmęczenia,
- bóle gardła,
- bóle głowy,
- dyskretne zmiany osłuchowe, zapalenie płuc stwierdza się radiologicznie,
- bóle mięśni,
- wysypka.
5. Objawy bakteryjnego zapalenia płuc
Zwykle za zapalenie płuc odpowiadają wirusy, jednak możemy też spotkać się z tą infekcją wywołaną przez bakterie. Objawy typowe dla tego rodzaju zapalenia płuc to:
- nagły początek i szybki rozwój choroby,
- kaszel wilgotny,
- ciężki stan ogólny,
- gorączka powyżej 39 stopni C,
- ból głowy,
- dreszcze,
- duszności,
- złe samopoczucie,
- uczucie zmęczenia,
- bóle w klatce piersiowej,
- nasilone zmiany osłuchowe.
W przypadku tego typu zakażeń stosuje się antybiotykoterapię. Antybiotyki włączane są również w przypadku zakażenia wirusowego, jeśli doszło do bakteryjnego nadkażenia.
6. Zachłystowe zapalenie płuc
Odmianą wcześniej wymienionego chemicznego zapalenia płuc jest zachłystowe, inaczej nazywane zespołem Mendelsona. Dochodzi do niego w wyniku przedostania się treści z żołądka do płuc lub oskrzeli. Może się to zdarzyć w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka dzieci poniżej 5 r.ż.
Stanem zapalnym objęty jest w przebiegu tej choroby miąższ płucny, w pęcherzykach płucnych zaś dochodzi do wysięku.
Wśród przyczyn tego rodzaju infekcji wymieniamy m.in.:
- refluks żołądkowo - przełykowy;
- choroby neurologiczne, powodujące m.in. upośledzenie odruchu kaszlowego i skłonność do drgawek;
- alkohol i używki;
- niektóre leki sprzyjające wyrzuceniu treści pokarmowej do przełyku i dróg oddechowych;
- pozycja leżąca;
- achalazja przełyku;
Dodatkowo zachłystowe zapalenie płuc może rozwinąć się u dzieci żywionych przez sondę dożołądkową, zaintubowanych np. w czasie znieczulenia ogólnego, z wrodzonymi wadami tchawiczo - przełykowymi lub z artrezją dwunastnicy.
Ponadto noworodki wykazują skłonność do aspiracji smółki i płynu owodniowego, co może przyczynić się do zakażenia się bakterią Streptococcus agalactiae, która kolonizuje drogi rodne matki.
Do objawów zachłystowego zapalenia płuc zaliczamy:
- gorączkę;
- poty;
- kaszel;
- ogólne osłabienie;
- ropną wydzielinę z dróg oddechowych;
- ból w klatce piersiowej;
- dreszcze;
- przyspieszony oddech.
7. Leczenie zapalenia płuc
Zapalenie płuc jest chorobą groźną dla życia, bez względu na to, jaka jest przyczyna jego wystąpienia. Dlatego należy jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem do lekarza. Zapalenie płuc wymaga zwykle podania antybiotyku.
Na podstawie oceny ciężkości choroby lekarz ustala, gdzie powinno się leczyć dziecko (w domu czy w szpitalu). Jeżeli przebieg choroby jest łagodny i hospitalizacja nie okazuje się konieczna, dziecko może pozostać w domu.
W leczeniu duże znaczenie ma pielęgnowanie chorego, dziecko powinno więc leżeć w łóżku i dużo wypoczywać. Pokój dziecka powinien być często wietrzony. Ważna jest też dieta, która powinna być pełnowartościowa i lekkostrawna. Nie należy zapomnieć przy tym o podawaniu płynów.
Należy pamiętać, że zapalenie płuc u niemowląt bardzo szybko może się pogorszyć. Jeżeli coś zaniepokoi rodzica, nie powinien zwlekać z wizytą u lekarza.
8. Zapalenie płuc - ile trwa?
Leczenie zapalenia płuc trwa zazwyczaj 2 tygodnie, ale wyraźna poprawa powinna być widoczna już trzeciego-czwartego dnia leczenia. Jeżeli w tym czasie nie będzie widocznej poprawy, konieczna staje się konsultacja z lekarzem.
