Czy cukrzyca ciążowa zostaje po ciąży? Jak kontrolować i mierzyć cukier w ciąży i po porodzie?

Cukrzyca ciążowa stanowi zaburzenie metabolizmu węglowodanów, które po raz pierwszy zostaje rozpoznane u kobiety w trakcie trwania ciąży i ustępuje wraz z zakończeniem ciąży i porodem. Dotyczy ona 3-5% ciężarnych.

Artykuł sponsorowany

Cukrzyca ciążowa stanowi zaburzenie metabolizmu węglowodanów, które po raz pierwszy zostaje rozpoznane u kobiety w trakcie trwania ciąży i ustępuje wraz z zakończeniem ciąży i porodem. Dotyczy ona 3-5% ciężarnych.

1. Co to jest cukrzyca ciążowa? Jakie są przyczyny cukrzycy pociążowej?

Przyczyną cukrzycy ciążowej są zmiany równowagi hormonalnej i metabolicznej (służących właściwemu zabezpieczeniu potrzeb rozwijającego się płodu) w organizmie ciężarnej kobiety. U zdecydowanej większości kobiet do zaburzenia gospodarki węglowodanowej dochodzi dopiero w trakcie trwania ciąży. Rzadziej zdarza się, że w trakcie badań rutynowo zlecanych na początku ciąży wykryta zostaje cukrzyca (zarówno typu 2, jak i 1), która trwała już przed ciążą w sposób bezobjawowy. W tej drugiej sytuacji również po zakończeniu ciąży konieczna będzie kontynuacja leczenia.

Ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej jest zwiększone u tych kobiet, które:

• miały rozpoznaną cukrzycę ciężarnych w poprzedniej ciąży,
• są otyłe (wskaźnik BMI >30) lub chorują na nadciśnienie tętnicze (rozpoznane przed ciążą),
• mają >35 lat,
• mają rozpoznany zespół policystycznych jajników (PCOS) lub insulinooporność,
• urodziły więcej niż dwoje dzieci albo dziecko z dużą masą ciała (> 4 kg) lub z wadami wrodzonymi,
• mają w wywiadzie zgony wewnątrzmaciczne,
• u których w bliskiej rodzinie są osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2.

2. Cukrzyca ciążowa – jakie zagrożenia?

Czy cukrzyca ciężarnych jest niebezpieczna? U kobiet przebiega ona praktycznie bezobjawowo, chociaż może sprzyjać wystąpieniu nadciśnienia tętniczego oraz nawracających infekcji dróg moczowych.

2.1. Czy cukrzyca ciążowa jest groźna dla dziecka? Czy przy cukrzycy ciążowej rodzi się wcześniej?

Cukrzyca ciążowa największe ryzyko niesie dla płodu. Istotnie rośnie ryzyko urodzenia dziecka z za dużą masą ciała w stosunku do wieku ciążowego, czyli tzw. makrosomią. W cukrzycy ciężarnych występuje również zwiększone ryzyko wad u płodu w obrębie układu krążenia, nerwowego, kostno-stawowego i moczowo-płciowego. Urodzenie dużego dziecka wiąże się z ryzykiem powikłań porodu zarówno dla matki, jak i dla dziecka.

Dzieci matek z nieleczoną cukrzycą ciążową również są zagrożone hipoglikemią (czyli nieprawidłowo niskim stężeniem cukru we krwi) po urodzeniu. Wynika to z mechanizmu, w którym płód, aby poradzić sobie z nadmiernym dostarczaniem cukru przez łożysko, wytwarza zwiększoną ilość insuliny. Po urodzeniu przerwany zostaje przezłożyskowy nadmierny transport glukozy, zaś pozostałe zwiększone wydzielanie insuliny prowadzi do spadków glikemii. Wiadomo też, że dzieci te w późniejszym okresie – w wieku szkolnym i w dorosłym życiu – są obciążone zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej i cukrzycy typu 2.

3. Badanie cukru w ciąży – jak się przygotować i kiedy mierzyć cukier w ciąży?

Cukrzycę ciążową rozpoznaje się na podstawie nieprawidłowo wysokiego stężenia cukru (glukozy) we krwi, określanego terminem hiperglikemii. Już na początku ciąży, gdy kobieta zgłasza się do ginekologa, wykonywany jest pomiar cukru we krwi. Badanie wykonywane jest na czczo. Prawidłowy wynik to wartość glikemii < 92 mg/dl (< 5,1 mmol/l). Wartości wyższe wymagają dalszej wczesnej diagnostyki, rozszerzonej o wykonanie testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT, ang. oral glucose tolerance test). Również u kobiet z grupy ryzyka, niezależnie od wartości glikemii, wskazane jest wczesne wykonanie testu OGTT. U kobiet niebędących w grupach ryzyka i z prawidłową glikemią na czczo, test OGTT wykonuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży.

Cukrzycę rozpoznaje się, jeżeli:

• glikemia na czczo wynosi ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) i w powtórnym oznaczeniu uzyskuje się analogiczny wynik,
• glikemia oznaczona w dowolnym momencie wynosi ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy glikemii,
• wartości glikemii ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) uzyskano w 2. godzinie testu OGTT z 75 g glukozy.

3.1. Jak wykonywany jest doustny test obciążenia glukozą (OGTT)?

Badanie wykonywane jest ambulatoryjnie, na czczo, czyli 8-14 godzin po ostatnim posiłku. W ciągu 3 dni przed planowanym wykonaniem testu pacjentka nie powinna stosować restrykcji dietetycznych spożywania węglowodanów. Po oznaczeniu glikemii na czczo, pacjentka otrzymuje do wypicia standardową porcję glukozy – 75 g rozpuszczonej w 250-300 ml płynu, który należy wypić w ciągu 5 minut. Glikemia oznaczana jest następnie po 1 godzinie i po 2 godzinach od spożycia glukozy. Ważne dla jakości wykonania testu jest, aby w tym czasie pozostać w spokoju na miejscu, nie wykonywać żadnych prac i aktywności, nie spożywać żadnego posiłku ani nie palić papierosów, bo może to wpływać na wynik testu.

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej w teście OGTT są następujące:

• glikemia na czczo – 92-125 mg/dl (5,1-6,9 mmol/l),
• glikemia po 1 godzinie (60 min.) ≥180 mg/dl (≥10 mmol/l),
• glikemia po 2 godzinach (120 min.) 153-199 mg/dl (8,5-11,0 mmol/l),

przy czym do rozpoznania wystarczy stwierdzenie jednego z trzech kryteriów.

4. Cukrzyca ciążowa – jak przebiega leczenie?

Leczenie cukrzycy ciężarnych powinno być prowadzone pod opieką diabetologa. Podstawą leczenia jest stosowanie właściwej diety wzbogaconej w białko (30% diety – 1,3 g/kg mc/dobę), o kaloryczności dostosowanej do potrzeb pacjentki i w celu zapewnienia prawidłowego rozwoju płodu. Zalecana jest też regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności (prowadzona w porozumieniu z lekarzami prowadzącymi – ginekologiem i diabetologiem) – co najmniej spacery 3 razy w tygodniu przez 30 minut.

5. Mierzenie cukru glukometrem w ciąży krok po kroku

Pacjentka powinna regularnie kontrolować glikemię. Pomiary wykonuje się samodzielnie z kropli krwi uzyskanej z nakłucia opuszki palca, z wykorzystaniem glukometru i testów paskowych, na czczo oraz 1 godzinę po posiłkach. Zalecane jest także wykonywanie testów paskowych moczu w celu kontroli obecności glukozy i ciał ketonowych. Szkolenie z użycia glukometru przeprowadza zespół diabetologiczny na wizycie.

Na rynku dostępnych jest szereg glukometrów, w tym m.in. dostosowany do potrzeb ciężarnych Accu-Chek Instant, posiadający m.in. funkcję pamięci wyników, które mogą być przesyłane bezpośrednio do aplikacji SweetPregna utworzonej przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jeżeli pomimo stosowania tych zaleceń nie udaje się uzyskać normalizacji glikemii, wskazane jest zastosowanie leczenia insuliną. Insulina jest lekiem podawanym we wstrzyknięciach, które pacjentka wykonuje samodzielnie w ciągu dnia z użyciem pena do podawania insuliny lub pompy insulinowej (np. Accu-Chek Combo lub Accu-Chek Solo).

5.1. Glukometr – normy cukru w ciąży

Prawidłowe wartości glikemii w samokontroli u ciężarnej:

• oznaczenie na czczo i przed posiłkami 70 – 90 mg/dl (3,9 – 5,0 mmol/l);
• maksymalna glikemia 1 godz. od rozpoczęcia posiłku < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l);
• glikemia nocna pomiędzy godz. 02:00 – 04:00 >70-90 mg/dl (>3,9 – 5,0 mmol/l).

6. Wysoki cukier po porodzie – czy cukrzyca ciążowa zostaje po ciąży?

Zazwyczaj po urodzeniu dziecka kończy się insulinoterapię i wraca do normalnej diety (pod kontrolą lekarza diabetologa). Zaleca się jednak spożywanie posiłków o mniejszej objętości, za to częściej. Kontrolę glikemii należy utrzymać 7-10 dni po zakończeniu insulinoterapii. Po 6 tygodniach zalecane jest wykonanie testu OGTT z 75 g glukozy.

Znacznie rzadziej, jeżeli w ciąży ujawniła się cukrzyca, która trwała przed ciążą, ale nie była zdiagnozowana, leczenie cukrzycy musi być kontynuowane. Takie decyzje podejmuje lekarz diabetolog na podstawie wykonanych badań.

Warto pamiętać, że cukrzyca ciążowa wskazuje na zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej w dalszym życiu kobiety. Dlatego po zakończeniu ciąży i odstawieniu leczenia warto dbać o zdrowy styl życia, prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczną.

Piśmiennictwo:

2019 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clinical Diabetology, 2019, vol.8 No.1 doi: 10.5603/DK.2019.0001

Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego: postępowanie u kobiet z cukrzycą – aktualizacja; Ginekol Pol. 6/2014, 85, 476-478

Artykuł sponsorowany