Niepłodność męska
Niepłodność męska, na równi z niepłodnością kobiecą, jest przyczyną problemów z poczęciem, jakie napotykają niektóre pary. Przyczyny niepłodności męskiej mogą mieć podłoże biologiczne, środowiskowe, a nawet psychiczne. Diagnostyka niepłodności obejmuje wywiad lekarski, badanie fizykalne, badanie obrazowe i seminogram. Szczególne znaczenie ma badanie nasienia, którego zła jakość może być przyczyną problemów z płodnością. Jeśli zmiany są odwracalne, wprowadzenie odpowiedniego leczenia niepłodności może znacznie zwiększyć szanse na zapłodnienie.
1. Przyczyny niepłodności męskiej
U mężczyzn niepłodność może być wynikiem wad narządów płciowych. Wrodzone lub nabyte wady mogą dotyczyć jąder. Są to na przykład:
- nowotwory jąder;
- dysgeneza jąder (nieprawidłowy rozwój jąder, przekładający się na problemy z produkcją plemników);
- monorchizm (wrodzony brak jednego jądra);
- anorchizm (wrodzony brak jąder);
- wrodzony wodniak jądra;
- wnętrostwo (jedno jądro znajduje się poza moszną).
Przyczyną niepłodności mogą być także stany zapalne gruczołu krokowego, jąder i najądrzy, które wywołuje świnka, wirusy opryszczki oraz Coxsackie. Inne przyczyny niepłodności męskiej to stulejka, spodziectwo, wierzchniactwo, wrodzony brak nasieniowodów, krótkie wędzidełko, żylaki powrózka nasiennego i zespół Younga (brak zdolności plemników do ruchu).
Niekiedy niepłodność u mężczyzn jest wynikiem zaburzeń hormonalnych. Na przykład niedobór gonadotropin może stać się przyczyną azoospermii, czyli braku plemników w nasieniu lub oligospermii, czyli zbyt małej ilości plemników w ejakulacie. Za niedobór gonadotropin może odpowiadać niewydolność przysadki mózgowej.
Bywa również, że w nasieniu lub w surowicy mężczyzny występują przeciwciała przeciwplemnikowe. Tego typu problemy immunologiczne prowadzą do zmniejszenia ruchliwości plemników, a to z kolei przekłada się na problemy z doprowadzeniem do zapłodnienia.
2. Czynniki ryzyka niepłodności u mężczyzn
Oprócz wad wrodzonych męskich narządów rozrodczych, nieprawidłowości związanych z poziomem hormonów płciowych, a także problemów o podłożu immunologicznym, na płodność mężczyzny wpływ ma wiele innych czynników. Niepłodności sprzyjają choroby nowotworowe oraz różne choroby ogólnoustrojowe, takie jak choroby tarczycy, nadnerczy, cukrzyca, urazy pęcherza moczowego lub rdzenia kręgowego oraz stwardnienie rozsiane.
Inne czynniki ryzyka niepłodności to:
- infekcje bakteryjne i grzybicze;
- zapalenie pęcherzyków nasiennych lub gruczołu krokowego;
- rzeżączka;
- gruźlica;
- aberracje chromosomalne;
- kontakt z metalami ciężkimi, organicznymi środkami chemicznymi lub pestycydami,
- napromieniowanie;
- chemioterapia i radioterapia.
Wiadomo również, że problemy z płodnością mogą być wynikiem stosowania niektórych leków (np. na nadciśnienie oraz leków psychotropowych), problemów natury psychicznej (często ich przyczyną są problemy natury seksualnej), a także niezdrowego stylu życia. Czasami przyczyną pogorszenia płodności jest noszenie zbyt ciasnych ubrań (sprzyja to przegrzewaniu jąder), nadwaga, długotrwały stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków, zła dieta lub intensywne uprawianie sportów.
3. Diagnostyka niepłodności męskiej
Na diagnostykę niepłodności u mężczyzn składa się:
- wywiad lekarski;
- badanie fizykalne;
- badanie obrazowe;
- badanie nasienia;
- badanie na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych w nasieniu.
Badanie fizykalne przeprowadza urolog. Może on stwierdzić zmiany w obrębie gruczołu krokowego, wsteczny wytrysk lub żylaki powrózka nasiennego.
Badania obrazowe to przede wszystkim badanie USG, które pomaga w wykryciu żylaków powrózka nasiennego lub nieprawidłowości w przepływie krwi. Z kolei wazogram pomaga dokładnie wskazać miejsce przeszkody.
Najważniejszym badaniem diagnostycznym męskiej niepłodności jest seminogram, czyli badanie nasienia. Przeprowadza się je kilkakrotnie w ciągu kilku miesięcy. Próbkę materiału pobiera mężczyzna podczas masturbacji. Może to mieć miejsce w domu lub w gabinecie lekarskim. Należy wstrzymać się od współżycia na 2-7 dni przed badaniem. Jeżeli próbkę ejakulatu pobiera się w domu, należy ją jak najszybciej dostarczyć do laboratorium (najlepiej w ciągu 30 minut od pobrania materiału).
Prawidłowe wyniki badania nasienia to:
- objętość ejakulatu >1,5 ml;
- liczba plemników >15 mln/ml;
- powyżej 40% plemników o prawidłowej ruchomości;
- powyżej 40% form prawidłowych;
- powyżej 32% plemników w ruchu postępowym;
- pH >7,2;
- żywotność plemników >58%.
Równocześnie z seminogramem wykonuje się badanie obecności przeciwciał plemnikowych w nasieniu. Jeśli jego wynik jest pozytywny, oznacza to, że u mężczyzny dochodzi do zlepienia plemników, co utrudnia ich ruch i może być przyczyną niepłodności.
Niekiedy w ramach diagnostyki niepłodności wykonuje się biopsję jąder, która pomaga ustalić, czy w męskich gonadach występują komórki plemnikotwórcze. Wskazaniem do badania jest brak plemników w nasieniu. Biopsję przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym.