Nowotwór jajnika. Przyczyny, leczenie, rokowania
Nowotwór jajnika to przyczyna największej liczby zgonów spośród wszystkich nowotworów ginekologicznych. Najbardziej narażone na jego rozwój są kobiety po 50. roku życia. Choroba ta jest podstępna i zwykle w początkowych stadiach rozwoju nie daje żadnych objawów, dlatego wykrywana jest najczęściej w ostatnich stadiach jej rozwoju. Jakie są przyczyny raka jajnika? Czym się objawia? Jakie są możliwości leczenia oraz rokowania?
1. Nowotwór jajnika - co to za choroba?
Rak jajnika to jeden z najczęściej występujących nowotworów narządów rodnych kobiety. Możemy wyróżnić 2 rodzaje tego nowotworu:
- nabłonkowy (rozpoznawany częściej) - rozwija się z nabłonka, który pokrywa jajnik oraz z jego podścieliska.
- nienabłonkowy.
Rak jajnika podzielony został także ze względu na rokowania i wzrost na dwa typy:
- typ I - rozwija się z nowotworów łagodnych lub o ograniczonym stopniu złośliwości; przybiera postać wyraźnego guza; po dłuższym czasie jego obecność stwierdzana jest w otrzewnej; rokowania tego nowotworu są lepsze w porównaniu z typem II; częściej jest wykrywany w początkowym stadium;
- typ II - występuje częściej niż typ I i od początku ma charakter złośliwy; często wyraźny guz nie jest stwierdzany; nowotwór ten szybko rozwija się w otrzewnej; jego rokowania są złe, zwykle rozpoznawany jest dopiero w mocno zaawansowanym stadium.
Mimo swojej nazwy nowotwór jajnika to nie tylko chorobą samych jajników - często obserwowany jest tzw. rozsiew otrzewnowy - obecność guzów na innych narządach jamy brzusznej.
Niezadowalające wyniki leczenia spowodowane są tym, że rak jajnika niezwykle szybko rozprzestrzenia się po całym brzuchu, zajmując śledzionę, wątrobę, jelita oraz inne tkanki.
Dlaczego tak się dzieje? Jajniki to organy leżące swobodnie w jamie brzusznej, dlatego komórki rakowe mogą z dużą łatwością przenosić na sąsiadujące narządy. Nowotwór jajnika ponadto bardzo często daje przerzuty drogą limfatyczną do węzłów chłonnych.
2. Przyczyny nowotworu jajnika
Czynniki ryzyka rozwoju nowotworu jajnika nie są do końca znane. Podejrzewa się, że do choroby przyczyniają się:
- dieta uboga w witaminy i błonnik;
- duża masa ciała;
- wysoki wzrost;
- niepłodność;
- długotrwała ekspozycja na talk.
Ryzyko wzrasta dwudziestokrotnie u nosicielek wrodzonej mutacji genu BRCA1, a dziesięciokrotnie u kobiet chorych na wrodzony zespół Lyncha. Dlatego też nowotwór jajnika stwierdzony u bliskiej krewnej powinien skłonić kobietę do konsultacji z ginekologiem - onkologiem lub wizyty w poradni genetycznej.
Warto zwrócić uwagę, że ryzyko rozwoju raka jajnika zmniejsza się, gdy kobieta zażywa środki hamujące owulację, takie jak antykoncepcja hormonalna, karmi piersią lub przebyła dużą liczbę ciąż.
3. Objawy nowotworu jajnika
Początkowo nowotwór jajnika może mieć bezobjawowy przebieg, dlatego też wykrywany jest zazwyczaj w zaawansowanych stadiach choroby. Dolegliwości pojawiają się zwykle, gdy zmiana ma już kilka centymetrów.
Najczęściej występujące objawy to:
- ból w podbrzuszu;
- krwawienia z pochwy;
- problemy z oddawaniem moczu;
- ucisk wywierany na sąsiednie narządy (układ pokarmowy, drogi moczowe);
- uczucie ciągłego zmęczenia;
- objawy gastryczne: biegunki, zaparcia, uczucie pełności, powiększenie obwodu brzucha, obijanie.
U pacjentek w zaawansowanym stadium nowotworu jajnika poza obecnością guza może pojawiać się płyn w jamie opłucnej lub brzusznej. Stwierdza się ponadto podwyższone stężenie antygenu CA-125.
4. Leczenie nowotworu jajnika
Podstawą terapii nowotworu jajnika stanowi postępowanie skojarzone: chemioterapia i leczenie chirurgiczne. Zakres operacji oraz terapii uzupełniającej jest zależny od stadium choroby.
Standardowy schemat leczenia polega także na włączeniu chemioterapii, radioterapia ma zaś obecnie mniejsze znaczenie w leczeniu nowotworu jajnika. Jest stosowana zwykle jako leczenie objawowe lub paliatywne.
Mimo dużej wrażliwości na leczenie chemiczne nowotwór jajnika dość często (w 30 proc. przypadków) powraca. Do nawrotu dochodzi zwykle ponownie w jamie brzusznej, a nowotwór najczęściej jest wieloogniskowy.
Nawrót choroby uważa się za oznakę nieuleczalnej już choroby, która mimo to może się jednak cofnąć pod wpływem leczenia i pozwolić przeżyć jeszcze wiele lat.
5. Nowotwór jajnika - rokowania
Wczesne wykrycie nowotworu jajnika, w I i II stadium pozwala wyleczyć 75 proc. kobiet. Wyższe stopnie zaawansowania choroby (III i IV) zmniejszają szansę na przeżycie kolejnych 5 lat do 30 - 50 proc.
Bardzo ważne, aby leczenie zdiagnozowanego nowotworu jajnika prowadzone było w specjalistycznym ośrodku onkologicznym. Zwiększa to szanse na wyleczenie tej choroby, głównie dzięki właściwej diagnozie i dostosowaniu do niej leczenia. Pamiętajmy, że umiejętnie prowadzone leczenie daje szanse przeżycia wielu lat mimo choroby.
6. Profilaktyka nowotworu jajnika
Obecnie nie ma skutecznych badań profilaktycznych prowadzonych w celu wykrycia raka jajnika. Mimo to, regularne wizyty u ginekologa oraz badania USG transwaginalne pomagają rozpoznać wczesne stadium nowotworu.
Z pewnością warto prowadzić zdrowy tryb życia i ograniczyć czynniki ryzyka. Kobiety o podwyższonym ryzyku wystąpienia nowotworu jajnika powinny poddać się badaniu genetycznemu na mutacje genów BRCA1 i BRCA2.
W związku z dużym ryzykiem zachorowania na ten rodzaj nowotworu u nosicielek tej mutacji, zalecane jest wycięcie przydatków po zakończeniu planów rozrodczych.
