Trombocytopenia. Przyczyny, objawy i leczenie
Trombocytopenia to zmniejszona liczba płytek krwi. Może prowadzić do anemii, a w niektórych przypadkach do groźnych, trudnych do opanowania krwotoków. Może być niebezpieczna również dla kobiet w ciąży i ich dzieci. Jakie są przyczyny trombocytopenii? Jak objawia się to zaburzenie i w jaki sposób je leczyć?
1. Co to jest trombocytopenia?
Trombocytopenia (małopłytkowość) to najczęściej diagnozowana skaza krwotoczna. Polega na obniżeniu ilości płytek krwi - trombocytów poniżej prawidłowych wartości, tj. poniżej 150-300·109/l (150-300 tys./mm³).
Płytki krwi produkowane są w szpiku kostnym i odgrywają znaczącą rolę w procesie krzepnięcia. Jeśli uszkodzeniu ulega naczynie krwionośne, płytki te łączą się ze sobą oraz z brzegami uszkodzonego naczynka, hamując w ten sposób upływ krwi.
Jeśli płytek krwi jest mniej, proces krzepnięcia nie zachodzi w sposób prawidłowy, co może prowadzić do krwotoku i krwawień. Najgroźniejsze spośród nich są krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego, ponieważ mogą zakończyć się zgonem.
Małopłytkowość może dotyczyć każdej płci, dzieci i dorosłych, może być wrodzona lub nabyta.
2. Jakie są przyczyny trombocytopenii?
Przyczyny trombocytopenii możemy podzielić na trzy grupy, które wiążą się:
- z nadmiernie szybkim usuwaniem trombocytów z krążenia - małopłytkowości "obwodowe"; może tak się stać w sytuacji, gdy w organizmie występują przeciwciała przeciwko płytkom lub gdy działają inne czynniki (taki stan mogą powodować m.in. choroby autoimmunologiczne, krwotoki i krwawienia);
- ze zmniejszeniem liczby megakariocytów w szpiku kostnym i związanym z nim zmniejszeniem liczby uwalnianych płytek lub niewystarczającą produkcją płytek wynikającą z przyczyn niezwiązanych z udziałem megakariocytów; dotyczy trombocytopenii "centralnych" (tak stan mogą powodować m.in. nowotwory szpiku i kości, chłoniaki, zakażenia bakteryjne i wirusowe, w tym AIDS, dieta uboga w witaminę B12 i kwas foliowy);
- z niewłaściwym rozdziałem płytek w organizmie.
Mechanizmy te w przypadku występowania innych współwystępujących chorób mogą się na siebie nakładać. Może występować również małopłytkowość rzekoma, która jest wynikiem błędu laboratoryjnego, a jej przyczyną są pojawiające się u 0,2 proc. zdrowych osób przeciwciała "naturalne".
Trombocytopenia może wynikać także ze stosowania niektórych leków (moczopędnych, zawierających kwas acetylosalicylowy, przeciwnowotworowych, przeciwalergicznych, przeciwpadaczkowych, na arytmię serca, na malarię).
3. Objawy trombocytopenii
Wśród objawów trombocytopenii możemy wymienić:
- częste krwawienia z nosa oraz z dziąseł;
- drobne krwawienia pod skórą, przypominające wysypkę;
- skłonność do tworzenia się dużych siniaków;
- silne i długo utrzymujące się krwawienia po zabiegach i zranieniach;
- obecność krwi w kale;
- krwiomocz;
- obfite miesiączki.
4. Diagnostyka trombocytopenii
Jeśli zachodzi podejrzenie trombocytopenii, lekarz zaleca badania krwi, których celem jest ocena poziomu płytek krwi. Czasem niezbędna jest biopsja szpiku kostnego lub skóry.
5. Trombocytopenia w ciąży
Zmniejszona liczba płytek krwi jest zjawiskiem często spotykanym w ciąży. Wynika to z aktywacji trombocytów w krążeniu łożyskowym oraz krótszym czasem ich przeżycia. Zgodnie z szacunkami nawet 5 proc. kobiet w ostatnim trymestrze ciąży może mieć trombocytopenię.
Stan ten nie jest powodem do niepokoju, jeśli liczba trombocytów wynosi nie mniej niż 100 tys. w 1 μl krwi. Jeśli jest ich mniej, ciężarna może mieć niedobory witamin lub cierpieć na infekcję, co jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem.
Jeśli liczba trombocytów u ciężarnej oscyluje w granicach 50 tys. w 1 μl krwi, konieczna może się okazać pomoc hematologa, ponieważ w czasie porodu może dojść do trudnego do opanowania krwotoku. Ciężarnej w takiej sytuacji podaje się specjalny preparat, zawierający płytki krwi.
Stanem zagrażającym życiu przyszłej mamy i dziecka jest liczba płytek krwi około 20 tys. w 1 μl krwi. W takiej sytuacji może dojść do samoistnych krwotoków wewnętrznych.
6. Leczenie trombocytopenii
Leczenie tego zaburzenia jest zależne od przyczyny. Jeśli mamy do czynienia z małopłytkowością w ciąży, w wielu przypadkach poziom płytek krwi wraca do normy, bez interwencji medycznej.
Jeśli powodem trombocytopenii są leki lub inne substancje, należy je odstawić w porozumieniu z lekarzem.
Jeśli małopłytkowość wynika z niedoborów witamin, należy zmienić dietę lub rozważyć suplementację.
W skrajnych przypadkach, jeśli poziom trombocytów jest bardzo niski, konieczna może się okazać transfuzja krwi lub samych płytek.
