Co to jest bilirubina?
Bilirubina to żółty produkt rozpadu hemu. Hem znajduje się w hemoglobinie - głównym składniku czerwonych krwinek. Bilirubina jest wydalana wraz z żółcią i moczem, a jej podwyższony poziom może wskazywać na niektóre choroby. Bilirubina odpowiada za żółty odcień siniaków oraz moczu, brązowy odcień kału oraz żółte zabarwienie skóry u chorych na żółtaczkę.
1. Bilirubina a żółtaczka
Gdy poziom bilirubiny jest wysoki, pojawia się tak zwana żółtaczka. Wówczas konieczne są badania, które pozwalają ustalić przyczynę choroby. Nadmiar bilirubiny może bowiem oznaczać jej nadprodukcję (zwykle w wyniku zwiększonej hemolizy) lub niezdolność wątroby do efektywnego usuwania bilirubiny na skutek blokady dróg żółciowych, chorób wątroby lub dziedzicznych problemów z przetwarzaniem bilirubiny. Żółtaczka u noworodków to dość powszechna przypadłość. Pojawia się ona u dzieci pomiędzy pierwszym a trzecim dniem życia.
W ciągu pierwszych 24 godzin życia dziecka nawet połowa dzieci urodzonych w terminie oraz jeszcze większy odsetek wcześniaków mogą mieć wysoki poziom bilirubiny. Po narodzinach następuje bowiem rozpad zbędnych czerwonych krwinek, na który nie w pełni dojrzała wątroba dzieci nie jest jeszcze przygotowana. W rezultacie poziom bilirubiny we krwi i innych tkankach wzrasta. Zwykle problem rozwiązuje się samoistnie w ciągu kilku dni. Niekiedy zdarza się jednak, że czerwone krwinki noworodka są niszczone na skutek braku kompatybilności krwi pomiędzy matką a dzieckiem. Jest to tak zwana choroba hemolityczna noworodków.
U starszych dzieci i dorosłych poziom bilirubiny mierzy się w celu diagnozowania i monitorowania chorób wątroby, na przykład marskości i zapalenia wątroby, lub kamieni żółciowych. Badanie bilirubiny zlecane jest zwykle przy podejrzeniu żółtaczki lub zatrucia lekami, a także gdy pacjent w przeszłości spożywał nadmierne ilości alkoholu lub miał kontakt z osobami zakażonymi wirusami zapalenia wątroby. Wskazania do wykonania testu na bilirubinę to: ciemny odcień moczu, nudnościlub wymioty, ból w podbrzuszu lub obrzęk, a także uczucie zmęczenia. Badanie przeprowadza się standardowo u noworodków.
2. Co oznaczają wyniki badań na poziom bilirubiny?
U noworodków wysoki poziom bilirubiny może prowadzić do uszkodzenia rozwijających się komórek mózgu oraz do upośledzenia umysłowego, trudności z uczeniem, opóźnienia rozwojowego, utraty słuchu lub kłopotów z ruchem oczu. W związku z tym, gdy poziom bilirubiny osiąga wysoki pułap, noworodkom podaje się specjalne leki obniżające stężenie bilirubiny.
U starszych dzieci i dorosłych badanie poziomu bilirubiny pozwala zidentyfikować chorobę lub uszkodzenie wątroby, a także monitorować postęp żółtaczki. Podwyższony poziom całkowitej lub niezwiązanej bilirubiny może oznaczać chorobę hemolityczną, anemię sierpowatą, niedokrwistość złośliwą lub reakcję na transfuzję. Jeśli badanie wykaże wyższy poziom niezwiązanej bilirubiny, istnieje podejrzenie blokady wątroby lub dróg żółciowych, zapalenia wątroby, urazu wątroby, marskości, reakcji na leki lub długotrwałego nadużywania alkoholu. Również dziedziczne zaburzenia, na przykład zespoły: Gilberta, Rotora, Dubin-Johnsona lub Crigler-Najjara, mogą przyczynić się do nieprawidłowego metabolizmu bilirubiny.
Wysoki poziom bilirubiny to powszechny problem wśród noworodków. W większości przypadków nie ma powodu do obaw, jeżeli jednak stężenie bilirubiny jest bardzo wysokie, konieczne jest podjęcie leczenia. W przeciwnym razie istnieje poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka.