Przeciwciała przeciwplemnikowe
Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą być produkowane zarówno przez organizm mężczyzny (proces ma charakter autoimmunizacyjny), jak i przez organizm kobiety (jest to zaburzenie immunolgoczne). Białka te mogą być obecne we krwi kobiety lub mężczyzny, w śluzie szyjkowym lub nasieniu mężczyzny. Ich zadaniem jest atakowanie plemników, niszczenie lub pogarszanie ich szybkości, co zaburza płodność. Przeciwciała przeciwplemnikowe pojawiają się u około 10 proc. niepłodnych mężczyzn i 5 proc. niepłodnych kobiet.
1. Przyczyny pojawienia się przeciwciał przeciwplemnikowych
Przeciwciała przeciw plemnikom zwykle pojawiają się z niewiadomych przyczyn. Istnieją jednak pewne zaburzenia, które zwiększają ryzyko wytworzenia tych białek. Sprzyjają temu wszelkie procesy zapalne narządów płciowych, infekcje, a u mężczyzn także niedrożność nasieniowodów, urazy jąder, częste biopsje jąder, skręt jądra, wnętrostwo, rak jądra czy żylaki powrózka nasiennego. Stan zapalny szyjki macicy wywołuje pojawienie się śluzu zawierającego różne przeciwciała, które mogą uszkodzić także plemniki.
Przeciwciała przeciwplemnikowe są najczęściej typem IgA, rzadziej IgG i IgM. U mężczyzn mogą pojawić się w wydzielinie prostaty, wydzielinie pęcherzyków nasiennych, kanalikach nasiennych, tkance jądrowej. U kobiet są one obecne w śluzie szyjkowym. W kontakcie z plemnikami, przeciwciała przyklejają się do nich lub sprawiają, że plemniki sklejają się same ze sobą i upośledzają ich zdolność ruchu, przez co znacznie obniżają płodność mężczyzny. Mogą także atakować inne składniki nasienia, co także utrudnia podróż plemników do komórki jajowej i zapłodnienie.
2. Wykrywanie przeciwciał przeciwplemnikowych
Specjalistyczne badania w kierunku przeciwciał przeciwplemnikowych to:
- test MAR (z angielskiego mixed antiglobulin reaction) – służy do wykrywania przeciwciał IgG w spermie;
- test IBT – służy do wykrywania przeciwciał IgG, IgM i IgA;
- test ELISA – to badanie krwi lub nasienia wykorzystywany w diagnostyce niepłodności;
- test postkoitalny (test Simsa-Huhnera, test po stosunku, test na wrogość śluzu) – to badanie mikroskopowe śluzu szyjkowego przed owulacją, a kilka godzin po stosunku, wykrywające stan plemników wewnątrz organizmu kobiety oraz stan śluzu szyjkowego; można dzięki niemu wykrywać nieprawidłowości w funkcjonowaniu plemników lub przeciwciała antyplemnikowe.
3. Leczenie niepłodności immunologicznej
Leczenie immunologicznych przyczyn niepłodności pary polega na zachowaniu wstrzemięźliwości płciowej oraz stosowaniu kortykosterydów. Kortykosterydy mają za zadanie obniżenie aktywności układu odpornościowego i ich długotrwałe stosowanie ma wiele skutków ubocznych. Najkorzystniejszą formą leczenia jest sztuczna inseminacja domaciczna lub in vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe. Pozwalają one na dostarczenie plemnika bezpośrednio do jamy macicy lub pozaustrojowe połączenie komórek płciowych poza organizmem kobiety. Dzięki temu plemniki nie mają kontaktu z przeciwciałami, które uniemożliwiłyby zapłodnienie. Są to także sposoby na zajście w ciążę, jeśli plemniki w nasieniu partnera są nieliczne.