Choroby powodujące niepłodność

Choroby powodujące niepłodność u mężczyzn to, m.in. choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, hiperprolaktynemia czy zaburzenia funkcjonowania tarczycy. Do innych chorób odpowiedzialnych za niepłodność męską zalicza się choroby jąder, np. wodniaki, żylaki powrózka nasiennego, wnętrostwo.

Czasami za spadek płodności u mężczyzn odpowiada zapalenie gruczołu krokowego, ejakulacja wsteczna czy spodziectwo. Niepłodność męska może być również uwarunkowana chorobami genetycznymi i mutacjami genów.

1. Wady wrodzone i nabyte jąder

Do wad wrodzonych jąder, które skutkują niepłodnością u mężczyzn, należą:

• anorchizm – wrodzony brak jąder;
• monorchizm – wrodzony brak jednego jądra;
• dysgenezje jąder (łac. dysgenesis gonadum) – nieprawidłowe ukształtowanie, rozwój jąder i ich niewłaściwe funkcjonowanie pod względem zdolności do wytwarzania plemników;
• wnętrostwo (łac. cryptorchidismus) – występowanie jednego lub obu jąder w jamie brzusznej lub w kanale pachwinowym zamiast w mosznie, co grozi przegrzaniem jąder i może prowadzić do zatrzymania produkcji plemników – skutkiem jest niepłodność wnętra;
• wrodzony wodniak jądra (łac. hydrocele testis) – nagromadzenie płynu surowiczego pomiędzy osłonkami jądra.

Zobacz film: "Choroby, na które powinnaś się zaszczepić przed ciążą"

Do wad nabytych jąder, które mogą powodować niepłodność męską, należą:

• nowotwory jąder;
• nabyty wodniak jądra – nagromadzenie płynu surowiczego między osłonkami jądra jest najczęściej wynikiem stanów zapalnych jąder lub operacji żylaków powrózka nasiennego;
• zmniejszenie objętości i zanik jądra wywołany silnym stanem zapalnym;
• niedoczynność idiopatyczna jąder – zaburzenia spermatogenezy, skutkujące produkcją zbyt małej liczby plemników i obniżeniem potencjału płodności mężczyzny;
• urazy jąder.

2. Wady wrodzone prącia

• Wierzchniactwo (łac. epispadiasis) – rozszczepienie cewki moczowej po grzbietowej stronie prącia lub na żołędzi.
• Spodziectwo (łac. hypospadiasis) – umiejscowienie cewki moczowej na brzusznej stronie prącia.
• Stulejka (łac. phimosis) – zwężenie ujścia napletka, które uniemożliwia lub utrudnia ściąganie napletka we wzwodzie lub w stanie spoczynku penisa. Czasami napletek może być zrośnięty z żołędzią, co skutkuje zaburzeniami ejakulacji.
• Krótkie wędzidełko (łac. breve frenulum preputii) – łączy napletek z żołędzią i z zewnętrznym ujściem cewki moczowej, uniemożliwia odbycie prawidłowego stosunku płciowego, powodując ból i ewentualne krwawienie w przypadku naderwania wędzidełka.

3. Wady wrodzone i nabyte dróg wyprowadzających nasienie

Przyczyny niepłodności męskiej mogą również leżeć po stronie wad nasieniowodów i żył nasiennych, którymi nasienie jest w czasie wytrysku uwalniane na zewnątrz ciała. Do najczęściej występujących chorób dróg wyprowadzających nasienie należą:

• jednostronny lub obustronny wrodzony brak nasieniowodów – dotyczy zwłaszcza osób chorych na mukowiscydozę;
• zespół Younga – zaburzenie rozwojowe, które polega na braku ruchliwości witki plemników;
• wodniak powrózka nasiennego – nagromadzenie płynu surowiczego pomiędzy częściowo zrośniętymi blaszkami wyrostka pochwowego otrzewnej;
• żylaki powrózka nasiennego – nieprawidłowe poszerzenie i poskręcanie naczyń żylnych jąder, powodujące zaleganie krwi i podniesienie temperatury moszny, co prowadzi do zwolnienia wytwarzania plemników, zmniejszenia ich liczby oraz ruchliwości, a także do blokowania enzymów akrosomalnych, co uniemożliwia zapłodnienie.

4. Zaburzenia genetyczne

Do zaburzeń genetycznych, które wpływają na płodność mężczyzn, zalicza się zaburzenia kariotypu:

• zespół Klinefeltera – choroby spowodowane aberracją chromosomalną polegającą na
• obecności przynajmniej jednego dodatkowego chromosomu X w części lub we wszystkich komórkach organizmu mężczyzny; skutkuje brakiem produkcji plemników, co jest przyczyną niepłodności;
• zespół Kallmanna – grupa chorób endokrynologicznych uwarunkowanych genetycznie, skutkująca niskim stężeniem testosteronu we krwi, opóźnionym dojrzewaniem i zaburzeniami spermatogenezy;
• zespół Pradera-Williego – choroba spowodowana aberracją chromosomalną, najczęściej częściową utratą długiego ramienia chromosomu 15, pochodzącego od ojca; objawem jest niski wzrost, upośledzenie umysłowe, niedorozwój narządów płciowych i otyłość.

Za niepłodność męską odpowiadają również mutacje i mikrodelecje na długim ramieniu chromosomu Y oraz mutacje genu CFTR odpowiedzialnego m.in. za wrodzony niedorozwój nasieniowodów.

5. Choroby ogólnoustrojowe wpływające na płodność u mężczyzn

Ciężkie choroby ogólnoustrojowe prowadzą do niedożywienia organizmu, spadku masy ciała, a więc do obniżenia się jakości nasienia. Niepłodność u mężczyzn może występować w przebiegu takich chorób, jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego, choroby pęcherza moczowego. W przypadku tych chorób może dochodzić do wytrysku wstecznego albo do całkowitego braku ejakulacji.

Pośredni wpływ na płodność mężczyzn mają również zaburzenia czynności tarczycy albo nadnerczy. Za niepłodność u mężczyzn odpowiada też niedoczynność lub nadczynność przysadki mózgowej. Zbyt intensywna produkcja prolaktyny – hormonu wydzielanego przez przedni płat przysadki – może skutkować obniżeniem libido,zaburzeniami erekcji i problemami z płodnością. Prowadzi do hiperprolaktynemii.

Mężczyzna może być niepłodny, gdy cierpi na przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego,zapalenie jąder, najądrzy czy pęcherzyków nasiennych – plemniki są mniej ruchliwe i mogą być niezdolne do zapłodnienia komórki jajowej. Problemy z płodnością u mężczyzn obserwuje się też w chorobach trzustki, wątroby, w przewlekłym zapaleniu nerek, niedokrwistości i gruźlicy.

Za niemożność spłodzenia potomstwa w dużej mierze odpowiadają też choroby natury psychicznej, np. nerwica, depresja. Czasami mężczyźni unikają kontaktów z partnerką z powodu impotencji i kompleksów na tym tle. Zaburzenia wzwodu stanowią również przeszkodę w satysfakcjonującym przeprowadzeniu aktu seksualnego i w spłodzeniu dziecka.

Aż u 70 proc. mężczyzn przyczyną niepłodności są infekcje, np. przejście anginy, niedoleczenie zapalenia dróg oddechowych. Takie choroby osłabiają jakość plemników.

U dorastających chłopców lub młodych mężczyzn szczególnie niebezpieczna jest świnka. Choroba ta powoduje zapalenie jąder, które pojawia się najczęściej po tygodniu od rozpoczęcia infekcji.

Jądra gwałtownie się powiększają, są bolesne, występuje gorączka. Obustronne zajęcie jąder może niekiedy prowadzić do zniszczenia komórek rozrodczych, czego konsekwencją jest bezpłodność.

Dla płodności mężczyzny niebezpieczne są także infekcje grzybicze, często utajone, wynikające z braku higieny czy złego trybu życia. Najczęściej są to choroby przenoszone drogą płciową, skutkujące zapaleniem cewki moczowej i blokowaniem ujść spermy.

Niepłodność męska jest często ściśle powiązana z samym aktem seksualnym i dotyczy, np. bolesnego wzwodu, obniżonego popędu płciowego, przedwczesnego wytrysku czy częstości zbliżeń z partnerką. Szacuje się, że około 1 proc. przypadków niepłodności mężczyzn jest związanych z nieumiejętną techniką sztuki miłosnej.

6. Leki wpływające na płodność mężczyzny

Na płodność mężczyzny wpływa wiele leków. Zaliczyć do nich można: cymetydynę, sulfasalazynę, kolchicynę, metadon, metotreksat, fenytoinę, kortykosteroidy, spironolakton oraz tiorydazynę. Cytostatyki stosowane w leczeniu przeciwnowotworowym, niszcząc komórki rakowe, jednocześnie niszczą plemniki i komórki plemnikotwórcze. Również wysokie dawki glikokortykosteroidów zaburzają spermatogenezę.

Na funkcje seksualne mężczyzny negatywnie wpływają leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i leki psychotropowe.

Funkcję nabłonka plemnikotwórczego mogą zaburzać leki używane w terapii chorób zapalnych jelita grubego. Produkcję plemników silnie hamują sterydy anaboliczne przyjmowane w celu rozbudowy masy mięśniowej.