Przyczyny endometriozy

Przyczyny endometriozy nie są do końca znane, a specjaliści ciągle poszukują czynników etiologicznych odpowiedzialnych za rozwój choroby. Obecnie istnieje kilka teorii wysuniętych przez świat nauki, dotyczących powstawania endometriozy. Niestety, żadna z tych teorii nie została jednoznacznie udowodniona, żadna też nie wyjaśnia całkowicie wszystkich mechanizmów związanych z rozwojem choroby. Endometrioza, zwana również gruczolistością, pozostaje zatem nadal zagadkową chorobą kobiecą.

1. Wpływ estrogenów na rozwój endometriozy

Większość lekarzy jest zdania, że za rozwój endometriozy odpowiedzialne są estrogeny. Większość metod leczenia endometriozy skupia się zatem na ograniczeniu produkcji estrogenów w organizmie kobiety, by zmniejszyć dolegliwości wywołane chorobą. Nie ma jednak w środowisku medycznym jasno sprecyzowanych schematów postępowania leczniczego w przypadku endometriozy. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia w leczeniu. Gruczolistość to występowanie ognisk endometrium poza obrębem macicy. Powodem tego zjawiska jest przede wszystkim rozrost błony śluzowej w okolicy jamy macicy, np. w jajnikach, jajowodach, pochwie, ujściu macicy, a nawet w jelitach, czy pęcherzu.

Przeważnie nie następuje przerzut komórek na dalsze organy, takie jak kanał pachwinowy, czy płuca. Wewnętrzna endometrioza macicyoznacza pojawienie się endometrium w samej mięśniówce trzonu macicy. Podobnie jak zdrowe komórki ciała, komórki błony śluzowej jamy macicy przeszczepione do innych organów reagują na poszczególne fazy cyklu menstruacyjnego i związane z nimi zmiany hormonalne. Powodują one tymczasowe obrzmienie komórek i wystąpienie dolegliwości bólowych. Typowym objawem gruczolistości jest więc ból podbrzusza, występujący nawet kilka dni przed i po krwawieniu miesięcznym. Dodatkowo, schorzenie powodować może miesiączkę bardziej obfitą niż zwykle. Najczęstszym powikłaniem endometriozy jest niepłodność.

2. Teorie dotyczące powstawania endometriozy

Zobacz film: "Krioprezerwacja płodności"

Poszczególne teorie na temat czynników sprawczych endometriozy nie są wyczerpujące i jednoznaczne. W rzeczywistości każda z nich może stanowić element składowy rozwoju choroby. Endometrioza jest bowiem złożoną jednostką chorobową i za jej powstanie może odpowiadać wiele czynników jednocześnie. Do głównych czynników, które mogą wpływać na rozwój endometriozy, należą:

• metaplazja – zmiana normalnych komórek wyścielających jamę macicy na inny rodzaj komórek, które są patologiczne, tzn. odmienne czynnościowo i morfologicznie od macierzy; przekształcone komórki mają zdolność przemieszczania się poza obszar macicy;
• cofanie się komórek menstruacyjnych do jamy ciała – teoria zaproponowana przez doktora Johna Samsona w 1920 roku, głosząca, że komórki menstruacyjne płyną wstecznie przez jajowody i dostają się do narządów umiejscowionych w okolicach miednicy, gdzie się implantują i rozwijają, tworząc ogniska endometriozy; ta teoria jest jednak pełna wątpliwości, ponieważ na endometriozę cierpią również kobiety, które mają usuniętą macicę;
• predyspozycje genetyczne – występowanie endometriozy w bliskiej rodzinie, np. u matki czy babki, wiąże się z dużym ryzykiem rozwoju choroby u ich potomstwa; najnowsze badania genetyczne wskazują na tendencję dziedziczną gruczolistości;
• transport komórek przez układ limfatyczny i krwionośny – fragmenty błony śluzowej macicy mogą przenosić się przez układ krwionośny i system naczyń chłonnych do innych części ciała, co wyjaśnia występowanie ognisk endometriozy w tak dalekich partiach ciała, jak płuca, mózg czy gałki oczne;
• dysfunkcja systemu immunologicznego – zaburzenia odporności mogą być przyczyną albo efektem endometriozy – teoria jest nadal badana;
• wpływ czynników środowiskowych – zanieczyszczenie środowiska wpływa na zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, natomiast zatrute powietrze, brudna woda i niezdrowa żywność przyczyniają się do nadprodukcji hormonów i mogą skutkować nadmiarem estrogenów w organizmie, które sprzyjają endometriozie;
• wpływ psychiki, czynników emocjonalnych i osobowościowych.

Mówiąc zatem najogólniej, endometrioza spowodowana jest samoistnym przeszczepieniem komórek budujących błonę śluzową macicy. Częstym zjawiskiem jest ich odprysk, a także przemieszczenie do wnętrza mięśniówki. Należy pamiętać, że wszelkie działania, takie jak zabieg wyłyżeczkowana jamy macicy, poród przez cesarskie cięcie, laparoskopia, biopsja, czy operacja przeprowadzona na macicy, mogą wpłynąć na rozwinięcie endometriozy. Transport komórek błony śluzowej z obszaru jamy macicy do innych organów odbywa się za pośrednictwem jajowodów, a także naczyń krwionośnych i limfatycznych. Ponadto, odpryski komórek w poszczególnych organach mogą być wynikiem ich bliskiego położenia w stosunku do macicy w okresie życia płodowego.