Niepłodność – wywiad z dr n. med. Pawłem Radwanem

Najbardziej elementarnym pragnieniem większości z nas jest pragnienie posiadania dziecka. Niestety, nie każdemu dane jest cieszyć się macierzyństwem. Niepłodność to niestety coraz częściej obserwowane zjawisko i duży problem dla wielu kobiet i mężczyzn. Dotyka około 20% par w Polsce. Na szczęście niepłodność można zdiagnozować. Diagnostyka dotyczy zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Leczenie natomiast zależne jest od wyników badań i ogólnej oceny zdrowia.

By przybliżyć temat niepłodności oraz rozwiać przynajmniej część wątpliwości dotyczących tego problemu, zadaliśmy kilka pytań panu Pawłowi Radwanowi, dr n. med. z Kliniki Leczenia Niepłodności Gameta w Łodzi.

1. Czym różni się niepłodność od bezpłodności?

Według starszych polskich podręczników niepłodność to niemożność zajścia w ciążę, a bezpłodność to niemożność jej donoszenia. Niektórzy lekarze jako bezpłodność (łac. sterilitas) uważają również trwałą niezdolność do poczęcia dziecka, która jest niemożliwa do wyleczenia, np. stan po usunięciu macicy i jajników. Obecnie w piśmiennictwie stosuje termin „niepłodność” – i tą nazwą posługują się lekarze. Pacjenci i dziennikarze niekiedy zamiennie używają słowa bezpłodność.

2. W jakim czasie od rozpoczęcia starań para powinna zgłosić się do specjalisty?

Para powinna się zgłosić do specjalisty po roku regularnego współżycia bez zabezpieczeń, gdyż po takim czasie większość kobiet powinna już być w ciąży. W niektórych sytuacjach diagnostykę można zacząć szybciej, np. u kobiet po 35 roku życia, po operacjach w obrębie układu rozrodczego, nieprawidłowych parametrów nasienia, po leczeniu onkologicznym lub w przypadku nieregularnych krwawień miesięcznych i innych zaburzeń endokrynologicznych.

3. Jakie badania należy wykonać?

Zobacz film: "Najlepszy moment na zajście w ciążę"

Do każdej pary z problemem należy podejść indywidualnie. Obecnie dysponujemy bardzo szerokim arsenałem diagnostycznym i terapeutycznym. Należy jednak stosować te badania, które wniosą informację na temat stanu płodności pary i mają wpływ na dobór odpowiedniego leczenia. Dlatego też ważne jest, aby zlecał je lekarz specjalista. Badania, które najbardziej korelują z oceną płodności pary to badanie nasienia, diagnostyka owulacji i kontrola drożności jajowodów.

4. Czy dieta i styl życia mogą mieć wpływ na płodność pary?

Najważniejszy jest wiek kobiety. Najprostsza rada to nie odkładać macierzyństwa w czasie. Poza tym udowodniono, że papierosy obniżają płodność zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Widzimy to szczególnie u tych spośród pacjentek przystępujących do zapłodnienia pozaustrojowego, które palą. Wyniki w tej grupie pacjentek są zdecydowanie gorsze. Wiele badań dowodzi, że przewlekłe nadużywanie alkoholu i inne używki, takie jak marihuana, amfetamina, kokaina, zmniejszają szanse na posiadanie zdrowego dziecka. Częsta zmiana partnerów seksualnych zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową, które mogą powodować np. niedrożność jajowodów u kobiet czy zapalenie jader i najądrzy u mężczyzn. Dieta bogata w owoce, warzywa oraz aktywność fizyczna, czyli zdrowy styl życia, są ważne. Tyle możemy zrobić dla własnego zdrowa, w tym i płodności. Na płodność nie ma złotej recepty, nigdy przecież nie wiemy, na ile jesteśmy płodni, dopóki nie doczekamy się narodzin własnego dziecka.

5. Gdzie szukać pomocy w przypadku niepłodności?

Większość par może być skutecznie uzyskać pomoc u ginekologa. W szczególnych sytuacjach lekarz ten może wspomóc się konsultacją urologa czy endokrynologa. Jeśli para czeka na dziecko powyżej 3 lat, kobieta przekroczyła 35 rok życia, parametry nasienia są znacznie obniżone, leczenie nie przynosi rezultatu, warto skonsultować się ze lekarzem z ośrodka stosującego metody wysokospecjalistyczne.

6. Jakie są najczęstsze przyczyny niepłodności?

Przyczyny mogące mieć wpływ na płodność kobiety to: przebyte zakażenia, zaburzenia owulacji, niedrożności jajowodów, zrosty pooperacyjne, endometrioza, nieprawidłowości w budowie narządu rodnego. U mężczyzn z obniżoną płodnością niekiedy stwierdza się w wywiadzie operacje przepukliny pachwinowej, przebyte zapalenia najądrza lub gruczołu krokowego, żylaki powrózka nasiennego czy urazy jąder. Pomimo rozwoju medycyny u części par nie jesteśmy w stanie znaleźć przyczyny problemów z zajściem w ciążę - taki stan nazywamy niepłodnością idiopatyczną, czyli niewiadomego pochodzenia. Pary takie możemy również skutecznie leczyć dzięki metodom rozrodu wspomaganego.

7. Jak leczy się niepłodność?

Leczenie niepłodności to dziedzina medycyny, która bardzo gwałtownie się rozwija. Większości par pomagamy stosując z sukcesem nieinwazyjne metody takie jak stymulacja owulacji, dokładne określenie jej czasu czy inseminacja domaciczna. W przypadku tej ostatniej możemy poprawić parametry ruchu plemników i podać je do jamy macicy. Cześć kobiet z przebytymi stanami zapalnymi miednicy mniejszej, endometriozą, mięśniakami macicy czy wrodzonymi wadami macicy proponujemy małoinwazyjne chirurgiczne metody przywracające płodność takie jak laparoskopia czy histeroskopia. Co ciekawe możemy wykona je w ramach krótkiego jednodniowego pobytu w szpitalu lub w klinice. Pary, u których konwencjonalne metody zawodzą lub nie dają realnych szans na uzyskanie ciąży kwalifikujemy do zapłodnienia pozaustrojowego.

8. Czy pacjenci po leczeniu onkologicznym mają szansę na dziecko?

Choroba nowotworowa poprzez wyniszczenie i zaburzenia funkcjonowania układu rozrodczego obniża płodność jeszcze przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego. Stosowanie chirurgii radioterapii i chemioterapii u dużej części pacjentów wiąże się z upośledzeniem czynności rozrodczych, czyli okresowym lub trwałym upośledzeniem spermatogenezy u mężczyzn i wygaśnięcia czynności jajników u kobiet. Wiek pacjenta, rodzaj nowotworu i leczenia oraz łączna dawka leku przeciwnowotworowego czy przyjętej przezeń radioterapii wydają się najważniejszymi czynnikami rokowniczymi. Każdy pacjent w wieku rozrodczym przed rozpoczęciem terapii onkologicznej powinien być poinformowany o możliwościach zachowania płodności. W przypadku mężczyzn jest to zamrożenie nasienia. U kobiet sytuacja jest bardziej skomplikowana. Zachowanie płodności polega na pobraniu i zamrożeniu komórek jajowych lub też zamrożeniu zarodków powstałych in vitro w sytuacji, gdy kobieta ma stałego partnera. Ciągle trwają badania w kierunku mrożenia tkanki jajnika i jej ponownego wszczepienia po wyleczeniu z nowotworu. Na świecie urodziły się już zdrowe dzieci u pacjentek poddanych takiej terapii.