Rak stercza

Rak stercza to choroba nowotworowa gruczołu krokowego. Należy do najczęstszych nowotworów u mężczyzn powyżej 50. roku życia. 75% przypadków raka stercza histologicznie zalicza się do gruczolakoraków. Częstość występowania raka prostaty zwiększa się wraz z wiekiem. We wczesnym okresie przebieg choroby jest najczęściej bezobjawowy. W stadium późniejszym mogą pojawić się dolegliwości podobne do tych w przypadku przerostu gruczołu krokowego, czyli problemy z oddawaniem moczu i częstsze parcie na mocz. Rak stercza to rak silnie hormonozależny, jego rozwój pobudza testosteron. Pewną rolę w rozwoju nowotworu stercza mogą odgrywać też toksyny środowiskowe, mające działanie podobne do hormonów.

1. Czynniki ryzyka rozwoju raka stercza

Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko raka gruczołu krokowego, to:

• występowanie raka prostaty w rodzinie, a więc obciążenia genetyczne,
• rasa czarna,
• dieta z dużą ilością tłuszczów zwierzęcych, cholesterolu i białka,
• dieta z małą ilością selenu, witaminy D oraz witaminy E,
• zakażenie gammaretrowirusem XMRV.

Wzrost nowotworów prostaty, ich rozwój histopatologiczny przyśpieszają kwasy tłuszczowe omega-6, obecne w oleju sojowym, słonecznikowym, w oleju z nasion czy w margarynie. Pozytywne działanie, które zapobiega rozwojowi raka stercza, mają kwasy tłuszczowe omega-3, występujące m.in. w oleju rybnym, lnianym i rzepakowym. Działanie ochronne przypisuje się diecie niskotłuszczowej, z dużą zawartością warzyw i owoców, produktów zbożowych i siemienia lnianego.

2. Objawy raka stercza

Zobacz film: "Najlepszy moment na zajście w ciążę"

Utajony rak gruczołu krokowego może przez wiele lat nie powodować żadnych objawów. U mężczyzn poniżej 55. roku życia rak stercza może rozwijać się bezobjawowo. W 75% przypadków raka stercza początek rozwoju choroby następuje w strefie obwodowej prostaty, która jest dostępna w trakcie badania per rectum. W późniejszym stadium choroby pojawiają się dolegliwości podobne do tych przy łagodnym rozroście stercza, a więc: częstomocz, utrudnienie oddawania moczu, słaby strumień moczu, nagłe uczucie parcia na mocz i zmniejszenie ilości oddawanego moczu. W ciężkich przypadkach występuje krew w moczu lub w płynie nasiennym.

Bóle w okolicy krzyżowej sugerują obecność przerzutów. Rozwijający się rak prostaty przekracza barierę torebki gruczołu, naciekając otaczające tkanki: pęcherzyki nasienne, moczowody, tkanki miękkie i kości miednicy małej. Rak gruczołu krokowego bardzo rzadko występuje u młodych mężczyzn – jeżeli jednak do tego dojdzie, jego rozwój jest znacznie bardziej gwałtowny i złośliwy niż w przypadku starszych pacjentów. Rak prostaty daje przerzuty drogą naczyń limfatycznych do węzłów chłonnych oraz drogą naczyń krwionośnych do kości i narządów miąższowych (płuca, mózg, wątroba).

3. Diagnostyka raka stercza

Podstawowa triada diagnostyczna raka stercza obejmuje następujące badania:

• badanie przez odbyt – pozwala stwierdzić obecność twardych guzków w obrębie prostaty, a w zaawansowanym stadium nowotworu – stwardnienie stercza w obrębie jednego lub dwóch płatów,
• oznaczenie PSA – oznaczenie swoistego antygenu sterczowego, którego poziom w surowicy krwi nie powinien przekraczać 4 ng/ml lub w przypadku młodych mężczyzn – 2 ng/ml,
• transrektalne USG z biopsją gruczołu krokowego – pobrany materiał oceniany jest według dziesięciu stopni skali Gleasona wskazującej na cechy morfologiczne komórek – im wyższy stopień skali Gleasona, tym gorsze rokowanie.

Badania uzupełniające w rozpoznaniu raka stercza, to: tomografia komputerowa, spektroskopia NMR, pozytonowa tomografia emisyjna i limfadenektomia zaotrzewnowa. Zapobieganie rozwojowi raka stercza, poza odpowiednią dietą, jest znikome. Jednak badanie per rectum oraz doodbytniczo sondą aparatu USG pozwala na wczesne rozpoznanie choroby. Oba rodzaje badania w ramach programu profilaktycznego powinny być przeprowadzane co roku u wszystkich mężczyzn po 45. roku życia.

4. Leczenie raka stercza

Operacyjne usunięcie gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi może doprowadzić do wyzdrowienia, jeżeli guz prostaty nie przekroczył torebki zewnętrznej gruczołu. Dzieje się tak w 80-90% przypadków. Jeżeli guz jest duży, przekracza granice samego gruczołu krokowego, ale okoliczne węzły chłonne nie są jeszcze zajęte, najlepszym sposobem leczenia jest napromienianie, czyli radioterapia:

• z zastosowaniem gammatronu,
• z umieszczeniem substancji radioaktywnej wewnątrz tkanki nowotworowej.

W przypadku obecności przerzutów konieczne staje się leczenie hormonalne, aby osłabić lub zneutralizować działanie męskich hormonów płciowych. Dzięki takiemu leczeniu w 80% przypadków możliwe jest zatrzymanie na kilka lat rozwoju guza, a nawet zmniejszenie rozmiarów nowotworu i przerzutów. W niektórych przypadkach konieczne może się okazać usunięcie jąder, by zapobiec w ten sposób produkcji męskich hormonów płciowych. Kastracje farmakologiczna i operacyjna powodują utratę popędu płciowego i skutkują niepłodnością.

Jeśli hormonoterapia jest nieskuteczna, pozostaje jeszcze chemioterapia. Jeśli choremu dokuczają silne bóle spowodowane przerzutami do kości, szybką ulgę przynosi leczenie naświetlaniami. Znoszenie i rozwiązywanie problemów związanych z chorobą może ułatwić psychoterapia. Do eksperymentalnych metod leczenia raka prostaty należą: krioterapia, czyli miejscowe zamrażanie guza do temperatury -40ºC oraz terapia ultradźwiękami o wysokiej intensywności przez sondę doodbytniczą.