Szkarlatyna u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, diagnoza
Szkarlatyna, inaczej płonica, to bakteryjna choroba zakaźna występująca jedynie u dzieci. Wywołuje ją bakteria Streptococcus pyogenes. W przebiegu choroby pojawia się charakterystyczna wysypka na ciele i zapalenie jamy ustnej. Wyróżnia się kilka rodzajów szkarlatyny: klasyczną, toksyczną, posocznicową oraz przyranną. Każdy typ różni się nieco objawami. Co należy wiedzieć o szkarlatynie u dzieci?
1. Szkarlatyna u dzieci - przyczyny
Płonica to choroba wywołana przez paciorkowca beta-hemolizującego z grupy A – Streptococcus pyogenes, który wytwarza niebezpieczną toksynę erytrogenną. Bakteria przenoszona jest drogą kropelkową i może wniknąć do organizmu przez błony śluzowe lub przez uszkodzoną skórę (tzw. płonica przyranna).
Źródłem infekcji szkarlatyną u dzieci jest zakażony paciorkowcami człowiek, nosiciel bakterii, u którego objawy nie pojawiły się, lub ozdrowieniec (osoba, u której objawy wystąpiły). Dziecko może zachorować na szkarlatynę także w wyniku kontaktu z osobą dorosłą chorującą na anginę wywołaną zakażeniem paciorkowcem.
2. Szkarlatyna u dzieci - objawy
Objawy szkarlatyny u dzieci są bardzo charakterystyczne. Czas wylęgania choroby to 2-5 dni. Symptomy pojawiają się nagle. Występują m.in.: silna gorączka, bóle brzucha, wymioty i ból gardła. W początkowym etapie choroby pojawiają się także objawy anginy, tj. stan zapalny gardła lub jamy nosowo-gardłowej. Wyczuwalne jest również powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.
Charakterystyczna wysypka może pojawić się równocześnie z pojawieniem się gorączki lub dobę później. Przyjmuje ona postać drobnych czerwonych plamek zlewających się na tułowiu, w zgięciach łokciowych i podkolanowych. Najbardziej widoczna jest jednak na piersiach, brzuchu, pośladkach oraz w pachwinach.
Wysypka przy szkarlatynie u dzieci może utrzymywać się od 24 godzin do nawet kilku dni. Jej intensywność także jest różna u poszczególnych pacjentów. Na twarzy występuje tzw. trójkąt Fiłatowa – na policzkach rumień, a wokół ust i nosa blada skóra. Widoczne są także zmiany w jamie ustnej. Na początku choroby na języku pojawia się biały nalot, z czasem jednak przybiera kolor malinowy lub żywoczerwony, co wynika z powiększonych brodawek smakowych.
Musisz to wiedzieć
Na skórze przy szkarlatynie u dzieci pojawiają się tzw. linie Pastii. Są to wybroczyny na fałdach skórnych – w pachach, pachwinach, na podbrzuszu – które powstają w wyniku wzmożonej łamliwości naczyń krwionośnych skóry. Objaw Pastii najczęściej poprzedza wysypkę. Szkarlatyna u dzieci w późniejszym czasie objawia się również płatowym łuszczeniem się skóry, co najbardziej nasilone jest na stopach i dłoniach.
Ciężka toksyczna postać szkarlatyny u dzieci przebiega z zaburzeniami układu krążenia, zapaleniem mięśnia sercowego i utratą przytomności. Wykrywana jest hepato- i splenomegalia (powiększenie wątroby i śledziony). Zmiany w gardle są jednak łagodne.
Wyróżnia się także dwa inne typy szkarlatyny: posocznicową i przyranną. Postać posocznicowa występuje, gdy bakterie rozprzestrzeniają się po całym organizmie drogą krwiobiegu. Występują wówczas duże zmiany w gardle, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, bakteriemia, posocznica. Niekiedy dochodzi do martwicy tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga). Przyranna płonica powstaje w wyniku nadkażenia rany przez paciorkowce. Różni się od zwykłej postaci szkarlatyny brakiem pojawienia się wysypki.
3. Szkarlatyna u dzieci - diagnostyka i leczenie
Diagnostyka szkarlatyny u dzieci polega na wywiadzie oraz rozpoznaniu charakterystycznych objawów płonicy. Pobiera się wymaz z gardła, w którym wykrywane są paciorkowce grupy A. Wykonywana jest także morfologia krwi. Oznacza się podwyższony poziom leukocytów.
Podwyższeniu przy szkarlatynie u dzieci ulega również ASO (odczyn antystreptolizynowy). Badanie polega na wykrywaniu przeciwciał przeciwko antygenom powierzchniowym paciorkowców – streptolizynie O. Poziom OB jest także wyraźnie wyższy. Podczas diagnozowania szkarlatyny u dzieci ważne jest, aby wykonać badania wykluczające takie choroby jak:
Leczenie szkarlatyny u dzieci polega natomiast na podawaniu antybiotyków z grupy penicylin – najczęściej stosuje się penicylinę krystaliczną lub cefalosporyn. W przypadku uczulenia na te antybiotyki można zastosować makrolidy. Czas leczenia antybiotykowego to 10-14 dni. Nieleczona szkarlatyna może spowodować pojawienie się powikłań, do których zaliczamy kłębkowe zapalenie nerek, zapalenie stawów, gorączkę reumatyczną, zapalenie węzłów chłonnych oraz ucha środkowego.