Odra. Objawy i leczenie u niemowląt, dzieci i dorosłych

Odra to wysoce zakaźna choroba dróg oddechowych, która jest wywoływana przez wirus. Infekcja objawia się wysypką na całym ciele oraz objawami podobnymi do grypy: gorączką, kaszlem i katarem. Ze względu na fakt, iż odra jest chorobą wirusową, nie ma na nią skutecznego leku, a chory musi poczekać, aż infekcja ustąpi. Jeśli pacjentem jest dziecko, należy mu zapewnić spokój i odpoczynek, a także upewnić się, że wypija dużo płynów. Ważne jest także odizolowanie chorego, by nie zarażało innych odrą.

1. Odra - co to za choroba?

Odra jest jedną z najbardziej zaraźliwych chorób dróg oddechowych. Jest typowa dla wieku dziecięcego, jednak zachorować na nią można w każdym wieku.

Wywołuje ją wirus odry - paraxymowirus. Przenosi się drogą kropelkową, a okres inkubacji wynosi od 7 - 21 dni. Do organizmu dostaje się poprzez jamę nosowo - gadłową. Osoba zainfekowana zaraża około 2 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów, aż do 4 dni po ustąpieniu wysypki.

Wirus odry znajduje się we łzach chorego, w moczu, krwi i wydzielinie z jamy nosowo - gardłowej. Przebycie odry znacznie upośledza odporność, jednak jest to stan przemijający. Ozdrowieniec zyskuje odporność na nią na całe życie.

Zobacz film: "Ciekawe gry i zabawy dla całej rodziny"

Chociaż opracowano skuteczną szczepionkę, choroba ta pozostaje wciąż jedną z głównych przyczyn zgonu u dzieci w krajach rozwijających się. Zakażeniu ulegają wszystkie dzieci, które pozbawione są odporności i miały wcześniej kontakt z wirusem.

U dzieci odra ma częściej cięższy przebieg niż u osób dorosłych. Pierwszej izolacji wirusa odry dokonano w 1954 roku, pochodził on od 11-letniego chłopca z USA.

Dla odry charakterystyczna jest wysypka pojawiająca się na całym ciele oraz występowanie objawów grypopodobnych, np. kaszlu, wysokiej temperatury, kataru.

Dziecko chorujące na odrę powinno przyjmować dużą ilość płynów i przede wszystkim jak najwięcej odpoczywać. Oprócz tego istotna jest izolacja chorego, aby nie doszło do przeniesienia odry na pozostałe osoby.

1.1. Odra u niemowląt i dzieci

Niemowlęta do 6 miesiąca życia bardzo rzadko chorują na odrę. Dzieje się tak, ponieważ przez pierwsze pół roku mają odporność matki na tę chorobę. Starsze dzieci poddaje się szczepieniom.

Pierwszą dawkę szczepionki przeciw odrze podaje się zwykle dzieciom w 13-14 miesiąca życia. Nie należy przeprowadzać szczepienia, jeśli dziecko ma wysoką gorączkę, nowotwór, nie w pełni sprawny układ immunologiczny lub alergię na składniki szczepionki.

1.2. Odra u dorosłych

Na odrę mogą zapaść także osoby dorosłe, a jej przebieg czasem (choć rzadko) może być cięższy niż u dzieci. Może też dochodzić do powikłań, a nawet zgonu. Najczęstszym powikłaniem najczęściej jest jednak biegunka, zapalenie ucha środkowego, zapalenie krtani lub zapalenie płuc.

Innym ważnym powikłaniem jest zapalenie wątroby. W rzadkich przypadkach może dojść także do powikłań neurologicznych, m.in. zapalenie mózgu.

Najgroźniejszym powikłaniem jest podostre stwardniające zapalenie mózgu, które objawia się nawet 7-10 lat po przebyciu odry i nieodwracalnie prowadzi do śpiączki i śmierci.

2. Zakaźność odry

Choroba ta charakteryzuje się wysoką zakaźnością - w przypadku osób podatnych ryzyko wynosi 75 - 90 proc. w przypadku kontaktu domowego.

Największe ryzyko zakażenia ma miejsce w pierwszej fazie choroby, kiedy objawy są jeszcze mało specyficzne. W tym czasie objawy przypominają grypę lub zapalenie spojówek.

Istnieje duże prawdopodobieństwo zakażenia u osób, które nie przebyły choroby lub nie były szczepione, jeśli mają bezpośredni kontakt z chorym lub są w nim w jednym pomieszczeniu przez ponad 20 minut.

Odra przenosi się drogą kropelkową lub kontakt z wydzielinami chorego. Wirus może również przeżyć w powietrzu oraz na powierzchniach do nawet 2 godzin.

3. Objawy odry

W miarę postępowania choroby objawy ulegają zmianie oraz natężeniu. Wyróżniamy 4 fazy:

3.1. Okres wylęgania odry

Czas, w którym wylęga się odra to najczęściej 7 - 21 dni, zwykle w tym czasie chory nie doświadcza żadnych objawów, może czasem wystąpić złe samopoczucie i osłabienie.

3.2. Okres nieżytowy odry

Początkowo pojawia się gorączka (z bardzo różnym nasileniem i szczytem w 4 lub dobie od rozpoczęcia tej fazy). W tym czasie pojawia się:

• katar;
• obrzęk powiek;
• zapalenie spojówek;
• wstręt na światło;
• zapalenie gardła lub krtani;
• suchy, męczący kaszel;
• małe, białe plamki z czerwoną obwódką, na błonie śluzowej policzków.

3.3. Okres wysypkowy odry:

W tym okresie pojawia się wysypka razem z bardzo wysoką gorączką (dochodzącą nawet do 40 stopni C). Ogólny stan chorego pogarsza się. Może się pojawić sinica, przyspieszenie tętna, duszność, senność i apatia.

Wysypka początkowo obejmuje twarz i okolice uszu, po czym przechodzi na szyję, górna część klatki piersiowej oraz pleców. Na końcu obejmuje cały tułów i kończyny.

Stopniowo zmienia się charakter krostek. Początkowo jest ich niewiele, są rozsiane o ciemnoróżowym kolorze. W ciągu jednej doby ich ilość gwałtownie się zwiększa; stają się wypukłe i przypominają grudki.

Razem z postępowaniem choroby, grudki te osiągają coraz większy rozmiar, przez co stwarzają wrażenie zlewania się i mogę obejmować niemal całą skórę, pozostawiając w niektórych miejscach białe pasma. Wysypka ta znika w ten sam sposób, w jaki się pojawiły.

3.4. Okres zdrowienia odry

W tej fazie wysypka powoli blednie, kaszel ustępuje, a temperatura wraca do normy. Chory wraca do zdrowia, co może potrwać przez kilka dni.

4. Leczenie odry u dzieci i dorosłych

Obecnie leczenie odry ogranicza się do łagodzenia objawów infekcji, które utrzymują się zwykle przez dwa tygodnie. W tym czasie chory powinien odpoczywać i wypijać duże ilości płynów.

Jeśli chore dziecko odczuwa dyskomfort z powodu gorączki, można podać mu lek przeciwgorączkowy, ale nie kwas acetylosalicylowy, by u dziecka nie doszło do zespołu Reye'a.

W przypadku dorosłych można stosować także leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc lekarz włącza antybiotyk.

Rodzice powinni bacznie obserwować swoje dzieci chore na odrę, gdyż ta choroba może przyczynić się do powikłań takich jak: zapalenie ucha środkowego, biegunka, zapalenie płuc oraz poważna infekcja mózgu.

Wówczas konieczne może okazać się przyjmowanie antybiotyków lub hospitalizacja. Badania wykazały, że witamina A zmniejsza ryzyko powikłań odry u dzieci.

Z tego powodu wskazana jest suplementacja tą witaminą u dzieci w wieku 6-24 miesięcy, które znalazły się w szpitalu w związku z odrą i jej komplikacjami.

Jeśli rodzice podejrzewają u dziecka odrę, powinni skonsultować się z lekarzem. Wizyta u pediatry jest konieczna w przypadku niemowląt.

Wskazaniem do zbadania dziecka u lekarza jest także przyjmowanie przez malucha leków immunosupresyjnych oraz choroby wpływające na układ odpornościowy.

Dawniej odra była powszechną chorobą wieku dziecięcego. Dzięki rutynowym szczepieniom udało się znacznie zmniejszyć ilość zachorowań na tę infekcję wirusową.

Nie wszystkie dzieci mogą być jednak poddane szczepieniom przeciw odrze. Przeszkodą bywa zły stan zdrowia.