Wirus cytomegalii
Wirus cytomegalii, inaczej cytomegalowirus (CMV, HCMV), stanowi jedną z podrodzin herpeswirusa HHV-5. Jest wirusem szeroko rozpowszechnionym. U zdrowych osób dorosłych zakażenie CMV przebiega bezobjawowo lub daje niewielkie objawy chorobowe. Wirus cytomegalii może jednak wywołać również groźną chorobę, jeśli układ odpornościowy nie jest dobrze rozwinięty lub jest osłabiony. Wirus CMV atakuje przede wszystkim gruczoły ślinowe. Może być wyniszczający lub nawet śmiertelny dla płodu. Infekcja cytomegalią może stanowić zagrożenie życia dla ludzi o upośledzonej odporności, np. dla osób z AIDS lub dla osób po przeszczepie.
1. Charakterystyka wirusa cytomegalii
Cytomegalowirus występuje powszechnie na wszystkich szerokościach geograficznych i jest wirusem najczęściej przenoszonym na płód. W wyniku działania CMV zakażone komórki ulegają masywnemu powiększeniu – stąd nazwa wirusa. Zakażenia CMV występują często w krajach rozwijających się i na obszarach o obniżonych warunkach socjoekonomicznych. U większości zdrowych ludzi infekcja CMV skutkuje łagodnymi objawami i po chorobie nie rozwijają się powikłania. Niektóre osoby mogą doświadczać zakażenia objawowego, co często powoduje przechorowanie mononukleozy z przedłużoną gorączką lub grozi łagodnym zapaleniem wątroby. Powszechnym symptomem zakażenia CMV jest bardzo obolałe gardło. Przejście zakażenia wirusem cytomegalii sprawia, że pozostaje on żywy w organizmie, ale zazwyczaj w uśpieniu, do końca życia.
Drogi zakażenia wirusem cytomegalii:
- droga oddechowa,
- droga płciowa,
- zakażenie okołoporodowe,
- zakażenie wrodzone w okresie życia prenatalnego.
Wirus CMV należy do rodziny Herpes, do której należą również wirusy opryszczki, ospy wietrznej, półpaśca i mononukleozy zakaźnej. Wszystkie te wirusy mają zdolność pozostania w organizmie w stanie utajonym (uśpionym, latentnym) przez bardzo długi czas. Pierwotne zakażenie CMV, które zwykle daje niewiele objawów, jest infekcją dość długotrwałą. W czasie jej trwania wirus przebywa w komórkach, nie czyniąc wykrywalnych uszkodzeń. Osłabienie odporności przez stosowane leki lub przebyte choroby może reaktywować wirusa. Cytomegalowirus może się rozprzestrzeniać w płynach ustrojowych zakażonej osoby, np. w moczu, ślinie, spermie, łzach, krwi, mleku. Dla większości osób zakażenie CMV nie jest poważnym problemem. Istnieją jednak pewne grupy ryzyka: płód w czasie ciąży, osoby z upośledzoną lub obniżoną odpornością, osoby pracujące z dziećmi.
2. Objawy zakażenia wirusem cytomegalii
Zakażenie pierwotne CMV przebiega na ogół bezobjawowo. Objawy kliniczne pojawiają się najczęściej w określonych stanach, do których należą:
- stan po przetoczeniu krwi lub po transplantacji narządu – u niektórych pacjentów rozwija się zespół objawów podobnych do mononukleozy;
- stan immunosupresji – zakażenie CMV może skutkować gorączką, zapaleniem płuc, zapaleniem przełyku, zapaleniem jelit, zapaleniem wątroby, zapaleniem nerek, zakażeniem siatkówki oka, zapaleniem jagodówki;
- stan noworodka zakażonego prenatalnie – zakażenia wrodzone dotyczą około 1% noworodków i są związane z niedojrzałością ich układu immunologicznego; grożą zapaleniem naczyniówki i siatkówki oka, zanikiem nerwu wzrokowego, wodogłowiem ze zwapnieniami okołokomorowymi, wysypką skórną, powiększeniem śledziony i wątroby, głuchotą, upośledzeniem umysłowym, żółtaczką, niedokrwistością hemolityczną, zapaleniem płuc, wylewami wewnątrzczaszkowymi.
Dzieci zakażone CMV w okresie noworodkowym mogą później cierpieć na autyzm, zaburzenia osobowości i inne łagodne zaburzenia psychiczne.
3. Leczenie zakażenia wirusem cytomegalii
W przypadku pacjentów z normalną odpornością zakażenie wirusem CMV nie wymaga żadnego konkretnego leczenia, ponieważ organizm sam potrafi poradzić sobie z tego typu infekcją. U osób z obniżoną odpornością (np. po przeszczepach, poddawanych hemodializie, leczonych przeciwnowotworowo, zakażonych HIV), u których zakażenie zagraża życiu lub może dawać powikłania oczne, stosuje się leczenie gancyklowirem. Walgancyklowir to także lek przeciwwirusowy stosowany w leczeniu infekcji cytomegalowirusowej, przyjmowany doustnie. Foskarnet podawany jest pacjentom z CMV opornym na gancyklowir, choć jest on gorzej tolerowany przez organizm. Szczepionka przeciw CMV jest nadal w stadium badań.