WR (odczyn Wassermanna)
Odczyn Wassermana jest przesiewowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce kiły. Obecnie ma on już coraz mniejsze znaczenie i jest zastępowany przez inne testy diagnostyczne. Kiła należy do chorób przenoszonych drogą płciową. Charakteryzuje się różnorodnością objawów związanych z zajęciem wielu narządów i układów. W przypadku kobiet ciężarnych może także prowadzić do zakażenia płodu na drodze przezłożyskowej, co prowadzi do poważnych konsekwencji pod postacią samoistnych poronień, przedwczesnych porodów, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, zgonów noworodków czy występowania u nich kiły wrodzonej. W związku z tak poważnymi konsekwencjami kiły dla rozwijającego się płodu oraz ze względu na stosunkowo częste występowanie tej choroby, istnieje obowiązek wykonywania u ciężarnych serologicznych badań przesiewowych w kierunku kiły w I i III trymestrze ciąży.
1. Postaci kiły
Kiła jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez krętka bladego. Przenosi się ona z człowieka na człowieka drogą kontaktów seksualnych. Choroba ta ma wieloletni przebieg i w zależności od czasu trwania daje różnorodny obraz kliniczny. W związku z tym wyróżniamy kilka postaci kiły nabytej oraz kiłę wrodzoną. Kiła nabyta dzieli się na kiłę pierwszorzędową, drugorzędową i utajoną wczesną (te postaci są łącznie określane jako kiła wczesna) oraz na kiłę utajoną późną i kiłę trzeciorzędową (łącznie określane jako kiła późna). W każdej z tych postaci występują odmienne objawy. Na początku pojawia się tak zwana zmiana pierwotna (wrzód twardy), po pewnym czasie powstaje plamisto-grudkowa wysypka, tak zwana osutka kiłowa, później dochodzi do zmian w różnych układach i narządach, przede wszystkim w układzie nerwowym, układzie sercowo-naczyniowym, układzie ruchu.
Jeśli kiła występuje u kobiety ciężarnej, to jest duże prawdopodobieństwo przeniesienia zakażenia na płód drogą przezłożyskową, a także w czasie porodu poprzez kontakt ze zmianą pierwotną na narządach płciowych. W zależności od tego, w jakim stadium ciąży dojdzie do zakażenia, konsekwencje mogą być różne, od poronień samoistnych, porodów przedwczesnych, obumarcia płodu w macicy, zgonów noworodków oraz wystąpienia u dziecka kiły wrodzonej z charakterystycznymi zmianami w wyglądzie zewnętrznym oraz zmianami w wielu narządach. W związku z tym, że kiła może być skutecznie leczona także w czasie ciąży, wykonywanie badań przesiewowych u ciężarnych w celu jej wczesnego wykrycia jest bardzo istotne.
2. Diagnostyka kiły
W diagnostyce kiły są wykorzystywane różnorodne badania serologiczne, polegające na wykrywaniu w surowicy krwi przeciwciał powstających w odpowiedzi na zakażenie krętkiem bladym. Testy te mogą być nieswoiste, wykrywające nieswoiste przeciwciała przeciwko lipidowym składnikom bakterii, które powstają także w odpowiedzi na zakażenia innymi krętkami oraz mogą być fałszywie dodatnie w wielu innych chorobach (na przykład w zespole antyfosfolipidowym). Do testów nieswoistych zaliczamy właśnie odczyn Wassermana (odczyn wiązania dopełniacza, obecnie rzadko stosowany), testy kłaczkujące VDRL oraz USR (najczęściej wykorzystywane).
Testy nieswoiste służą przede wszystkim badaniom przesiewowym. Natomiast do potwierdzenia rozpoznania są wykorzystywane testy swoiste, wykrywające przeciwciała skierowane przeciwko antygenom wielocukrowym i białkowym charakterystycznym wyłącznie dla krętka bladego. U kobiety ciężarnej w I i III trymestrze ciąży wykonuje się właśnie testy nieswoiste, a w przypadku pozytywnego wyniku potwierdza się zakażenie krętkiem bladym za pomocą testów swoistych i w razie potrzeby rozpoczyna właściwe leczenie kiły.