Dystocja barkowa - groźne powikłanie położnicze. Co trzeba o nim wiedzieć?
Dystocja barkowa (niewspółmierność barkowa) to bardzo niebezpieczne powikłanie położnicze. Mamy z nim do czynienia, gdy w końcowej fazie porodu, po urodzeniu się główki płodu, dochodzi do zatrzymania postępu porodu w wyniku braku możliwości urodzenia się barków płodu. Powikłanie to może prowadzić do niedotlenienia płodu, porażenia splotu barkowego dziecka, a nawet jego śmierci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia dystocji barkowej? Czy można jej zapobiegać?
1. Czym jest dystocja barkowa?
Pojęcie "dystocja" pochodzi z języka greckiego i oznacza trudność w porodzie. Z dystocją barkową mamy do czynienia, gdy po urodzeniu się główki dziecka jego barki blokują się kanale rodnym i poród nie może być kontynuowany.
Sytuacja ta jest bardzo groźna zarówno dla dziecka, jak i matki i trudno się na nią przygotować zarówno przyszłej mamie, jak i personelowi medycznemu.
Dystocja barkowa wymaga odpowiedniego doświadczenia i umiejętności lekarzy, aby jak najbardziej zmniejszyć ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań dla matki i dziecka.
2. Rodzaje dystocji barkowej
Dystocję barkową dzielimy w zależności od postępowania, jakie musi być wdrożone na dytoscję:
- lekkiego stopnia - w tej sytuacji wystarczający będzie manewr McRobertsa-Gonika (przygięcie nóg ciężarnej do jej brzucha);
- średniego stopnia - w tej sytuacji wymagany jest dodatkowo ucisk nadłonowy;
- ciężkiego stopnia - w tej sytuacji zachodzi konieczność wykonania przez lekarzy tzw. rękoczynów wewnętrznych.
3. Czynniki ryzyka dystocji barkowej
Występowanie dystocji barkowej wiąże się przede wszystkim z dużą masą ciała dziecka (pow. 4,5 kg) oraz cukrzycą ciążową. Częstotliwość występowania te sytuacji wynosi średnio raz na 1 - 2 tys. porodów.
Inne czynniki, które sprzyjają występieniu dystocji barkowej to:
- nieprawidłowa budowa miednicy kostnej;
- znaczny przyrost masy ciała w ciąży;
- nieprawidłowa budowa macicy;
- niski wzrost kobiety (poniżej 150 cm wzrostu);
- ciąża po terminie (trwająca dłużej niż 42 tygodnie);
- ciąża po 35. roku życia;
- makrosomia u poprzedniego dziecka;
- wielorodność;
- dystocja barkowa w czasie poprzedniego porodu.
4. Czy dystocji barkowej można zapobiec?
Wystąpienie tej sytuacji bardzo trudno przewidzieć. Jeśli jednak pojawią się czynniki ryzyka, jak m.in. makrosomia płodu, cukrzyca ciążowa czy dystocja barkowa w czasie poprzedniego porodu, lekarz może podjąć decyzję o cesarskim cięciu.
O ryzyku wystąpienia dystocji barkowej może świadczyć również m.in. przedłużający się II okres porodu (od pełnego rozwarcia do urodzenia się dziecka), a także tzw. objaw żółwia - cofającej się urodzonej już główki dziecka.
Jedynym sposobem, aby zapobiec dystocji barkowej, jest przeprowadzenie cesarskiego cięcia (przy odpowiednich wskazaniach i czynnikach ryzyka). Jeśli jednak dojdzie do dystocji w czasie porodu, personel medyczny dysponuje określonymi wytycznymi dotyczącymi manewrów, aby zapobiec ciężkim powikłaniom u matki i dziecka.
5. Sposoby postępowania w przypadku wystąpienia dystocji barkowej
W przypadku wystąpienia dystocji barkowej w pierwszej kolejności wykonywany jest wspomniany wyżej manewr McRobertsa - Gonika - podgięcie nóg rodzącej do brzucha. Działanie to daje 90 proc. skuteczności w przypadku lekkiej dystocji.
Jeśli opisywany manewr nie przynosi rezultatu, w następnej kolejności wykonywany jest ucisk nadłonowy i inne manewry (m.in. Woodsa, Rubina, Mazzantiego).
Celem każdego z nich jest pomóc rodzącemu się maluchowi i uniknięcie powikłań. Ostatecznością jest manewr Zavanellego polegający na odprowadzeniu urodzonej już główki dziecka do pochwy i przeprowadzenie cesarskiego cięcia.
6. Możliwe powikłania matki i dziecka w przypadku wystąpienia dystocji barkowej
Dystocja barkowa może prowadzić m.in. do:
- niedotlenienia dziecka;
- kwasicy;
- trwałego porażenia;
- zgonu.
Istnieje także ryzyko uszkodzenia oraz porażenia splotu barkowego, a także urazów układu kostnego w czasie nieprawidłowo wykonanych manewrów.
U matki dystocja barkowa może prowadzić do:
- uszkodzenia pęcherza;
- pęknięcia macicy;
- zakażenia okołoporodowego.
Może dojść także do uszkodzenia nerwu skórno - udowego, powikłań w okolicy spojenia łonowego i stawów krzyżowo - biodrowych.
