Leczenie cukrzycy
Leczenie cukrzycy zależy od stopnia jej zaawansowania i typu. U niektórych pacjentów z cukrzycą wystarcza sama dieta bogatoresztkowa i regularna aktywność fizyczna. Inni natomiast muszą przyjmować doustne leki przeciwcukrzycowe albo insulinę oraz prowadzić kontrolę glikemii, czyli rejestrować co jakiś czas poziom glukozy we krwi. Stężenia cukru we krwi zmieniają się bardzo dynamicznie, dlatego we wszystkich typach cukrzycy najlepsze efekty leczenia osiąga się przy aktywnym udziale chorego. Metodą leczenia cukrzycy, która pozwala całkowicie zrezygnować z iniekcji insuliny, jest przeszczep trzustki.
1. Samokontrola w leczeniu cukrzycy
Najważniejszym badaniem u osób chorych na cukrzycę jest mierzenie poziomu cukru we krwi. Pomiary stężenia glukozy we krwi można wykonywać samodzielnie o każdej porze dnia za pomocą glukometru. Uzyskane wyniki należy zapisywać w dzienniczku cukrzycowym, który może pomóc lekarzowi w prowadzeniu leczenia i doborze terapii umożliwiającej wyrównanie poziomu glukozy. Sam pacjent, dzięki samokontroli, potrafi wychwycić hiperglikemię lub niedocukrzenie. Kontrola glikemii powinna być wykonywana przed przyjęciem insuliny i przed spożyciem posiłku. W warunkach domowych stężenie glukozy bada się z krwi pobranej z opuszka palca. Krew przenosi się z palca na test paskowy.
2. Leki przeciwcukrzycowe
Doustne leki przeciwcukrzycowe podawane są jedynie w cukrzycy typu II. Mają bardzo zróżnicowane działanie: mogą zwiększać wydzielanie insuliny, nasilać działanie insuliny, spowalniać wchłanianie węglowodanów z układu pokarmowego. Można je stosować tylko wtedy, gdy trzustka jest jeszcze w stanie produkować insulinę. Leki przeciwcukrzycowe nie równoważą jednak dietetycznych grzechów. Ich przyjmowanie ma sens, gdy cukrzycapowoduje dolegliwości i:
- masa ciała jest prawidłowa lub tylko nieco przekroczona (do pięciu kilogramów),
- prowadzone są systematyczne ćwiczenia fizyczne,
- tabletki normują stężenie glukozy we krwi w ciągu dwóch tygodni ich stosowania.
Doustne leki przeciwcukrzycowe zapisywane są prawie każdemu choremu na cukrzycę, który nie jest leczony insuliną. Leczenie tabletkami powinno zaczynać się od pochodnych sulfonylomocznika. Ich dużą wadą jest to, że u chorych z istniejącą nadwagą powodują dodatkowe zwiększenie masy ciała. Ponadto, mogą powodować niedocukrzenie krwi. Leki drugiej grupy – biguanidy – lekarz przepisuje tylko w wyjątkowych przypadkach, ze względu na ich działanie uboczne. Zwykle przyjmuje się je przed jedzeniem lub w trakcie spożywania posiłków. Stosowana jest także metformina, która odnosi dobre rezultaty w leczeniu cukrzycy u osób otyłych.
3. Leczenie insuliną
Insulinoterapię wprowadza się u pacjentów z cukrzycą typu I i u pacjentów z cukrzycą typu II, u których przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych nie przyniosło pożądanych rezultatów. Chorzy przyjmują różne rodzaje insulin – mogą to być insuliny działające krótko lub o przedłużonym czasie działania. Zastrzyki insulinowe stają się konieczne, gdy:
- organizm nie produkuje wcale insuliny lub jedynie w niewielkich dawkach,
- występują poważne zaburzenia przemiany materii objawiające się obecnością acetonu w moczu,
- wątroba lub nerki są uszkodzone i nie spełniają właściwie swoich funkcji,
- kobieta jest w ciąży i ma podwyższone wartości glikemii.
Strzykawki i igły do wstrzykiwania insuliny są wypierane przez peny, czyli pióra insulinowe. Wyglądają one jak zwykłe wieczne pióra. Zamiast atramentu posiadają pojemnik na insulinę, a zamiast stalówki – igłę. Miejscem iniekcji insuliny jest zazwyczaj brzuch lub udo. Podając zastrzyk, należy ująć skórę między dwa palce jednej ręki, tworząc odpowiedni fałd i wbić podskórnie igłę drugą ręką pod kątem 45º. Nie ma konieczności odkażania skóry przed każdym zastrzykiem. Wyjątkiem jest leczenie za pomocą pompy insulinowej, która zapewnia stały dopływ insuliny i pozwala na systematyczne wyrównywanie glikemii.
4. Leczenie glukagonem
Glukagon to hormon, który działa w wątrobie i powoduje uwalnianie zapasów glukozy do krwi. Glukagon jest wydzielany, gdy poziom cukru we krwi spada. U osób chorych na cukrzycę glukagon może być podawany w zastrzykach, jeśli dochodzi do gwałtownej hipoglikemii, czyli niedocukrzenia. Gwałtowny spadek cukru we krwi grozi utratą przytomności. Glukagon jest przepisywany przez lekarza. Opakowanie zawiera proszek, płyn, strzykawkę i igłę. Proszek przed podaniem należy rozpuścić w płynie. Należy też zdezynfekować miejsce wkłucia (ramię lub udo). Po zrobieniu zastrzyku z glukagonem mogą czasem występować wymioty. Hormon działa przez półtorej godziny, dlatego choremu po epizodzie hipoglikemii trzeba podać coś do picia i jedzenia, by uniknąć spadku stężenia cukru we krwi.
5. Leczenie transplantacją
Przeszczep całej trzustki lub izolowanych komórek wysp trzustkowych jest ciągle w okresie prób naukowych, ale stanowi przyszłościową metodę leczenia cukrzycy. W cukrzycy typu I, związanej ze zmniejszonym wydzielaniem insuliny, już od kilkudziesięciu lat stosuje się przeszczepianie wysepek trzustkowych, całej trzustki albo trzustki z nerkami – w zależności od wskazań medycznych. W przypadku cukrzycy typu II, związanej z opornością tkanek na działanie insuliny, transplantacja nie jest dobrym rozwiązaniem. Przeszczep trzustki z nerkami jest zalecany, gdy cukrzycy towarzyszy zaawansowana choroba nerek na tle mikroangiopatii cukrzycowej. Zabieg można przeprowadzić jednoczasowo lub odroczyć w czasie transplantację trzustki.