Leczenie toksoplazmozy w ciąży
Toksoplazmoza to choroba odzwierzęca i pasożytnicza wywoływana przez pierwotniak Toxoplasma gondii. Na świecie istnieje wiele ludzi zarażonych tym pasożytem, ale tylko niewielki procent choruje na pełnoobjawową toksoplazmozę. Pozostała część jest jedynie nosicielami pierwotniaka, który nigdy nie prowadzi u nich do poważnych konsekwencji. Toxoplasma gondii może być jednak niebezpieczna, kiedy do zarażenia dojdzie u osób z osłabioną odpornością albo u kobiet w ciąży. Toksoplazmoza stanowi postrach wśród ciężarnych, które boją się, że pasożyt wraz z ich krwią przeniknie przez łożysko i zakazi płód, wywołując toksoplazmozę wrodzoną, która może doprowadzić nawet do śmierci dziecka. Jak leczyć toksoplazmozę u kobiet w ciąży?
1. Objawy i skutki toksoplazmozy
Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą. Główny winowajca to pierwotniak Toxoplasma gondii. Żywicielami pośrednimi pasożyta są wszystkie ptaki i ssaki, w tym człowiek, natomiast żywiciele ostateczni to koty. Kiedy jednak jesteś w ciąży i masz w domu kota, nie musisz od razu pozbywać się swojego pupila. Najważniejsze jest zachowanie zasad higieny. Toksoplazmozą nabytą można się zarazić poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa, brudnych owoców i warzyw, na których znajdują się cysty albo poprzez wypicie nieprzegotowanego mleka czy przez uszkodzoną skórę. Toxoplasma gondii ginie jednak w kilka dni w temperaturze +70 stopni Celsjusza albo -20 stopni Celsjusza. Forma nabyta choroby (toksoplazmoza odzwierzęca) jest stosunkowo niegroźna, natomiast postać wrodzona (zakażenie płodu przez łożysko) może być śmiertelnie niebezpieczna.
Badania dowodzą, że zarażenie się pierwotniakiem przez kobietę w okresie przed zajściem w ciążę nie stanowi zagrożenia dla płodu, natomiast infekcje u ciężarnych wywołują zapalenie łożyska i zakażenie dziecka. Jeżeli kobieta zaraziła się toksoplazmozą przed zajściem w ciążę, jej organizm wytworzył przeciwciała. Kiedy do zakażenia dochodzi w czasie ciąży, pojawia się poważny problem. Im bardziej zaawansowana ciąża, tym większe zagrożenie dla płodu – ryzyko zarażenia dziecka w pierwszym trymestrze wynosi 25%, w drugim – 50%, a w trzecim – około 65%. W pierwszym trymestrze toksoplazmoza może powodować również poronienie lub obumarcie wewnątrzmaciczne płodu. Kiedy minie 12 tydzień ciąży, utrata płodu maleje, ale dziecko może urodzić się z poważnymi defektami, np.: może być wcześniakiem, mieć niedowagę, zaburzenia wzroku, padaczkę, żółtaczkę, niedorozwój umysłowy, wodogłowie, małogłowie itp. Toksoplazmoza to bardzo podstępna choroba, która często przebiega bezobjawowo. Wyróżnia się trzy rodzaje toksoplazmozy:
- toksoplazmozę węzłową – głównie atakuje grupy węzłów chłonnych: szyjne, karkowe, pachowe, pachwinowe, krezki itp. oraz daje objawy grypopodobne;
- toksoplazmozę gałki ocznej – skutkuje zaburzeniami widzenia i powoduje zapalenie siatkówki oraz naczyniówki;
- toksoplazmozę uogólnioną – pasożyt umiejscawia się w ośrodkowym układzie nerwowym albo atakuje narządy wewnętrzne: wątrobę, żołądek, śledzionę, płuca, serce.
2. Terapia toksoplazmozy
Aby sprawdzić, czy kobieta w ciąży choruje na toksoplazmozę, wykonuje się badanie krwi na obecność przeciwciał wobec toksoplazmozy w jej organizmie. Wyróżnia się dwa rodzaje przeciwciał:
- IgM – przeciwciała wczesne wytwarzane w pierwszym tygodniu zarażenia;
- IgG – przeciwciała późne pojawiające się od dwóch do czterech tygodni od momentu zarażenia.
Stały poziom IgG świadczy o toksoplazmozie przebytej w przeszłości, co chroni pacjenta przed ponownym zakażeniem (nabyto odporność).
Jak leczyć toksoplazmozę w ciąży? Wybór terapii zależy od lekarza-położnika. Leczenie toksoplazmozy głównie opiera się na kuracji antybiotykami. Jakie leki się stosuje w walce z toksoplazmozą u ciężarnych? Najczęściej wymieniane leki, to: spiramycyna, rowamycyna, pirymetamina i sulfadiazyna. Szybka diagnoza i podjęcie prawidłowego leczenia pozwala zmniejszyć ryzyko zakażenia płodu przez matkę do minimum. Toksoplazmoza kobiety w ciąży nie musi zatem oznaczać równoczesnego zakażenia płodu. W celu sprawdzenia, czy zakażeniu pierwotniakiem nie doszło u maluszka w łonie matki, wykonuje się badanie USG lub badanie płynu owodniowego oraz krwi płodowej (amniocenteza i kordocenteza). U noworodka diagnoza toksoplazmozy opiera się na wynikach badań serologicznych i objawach klinicznych. U dzieci, u których w wyniku zarażania pasożytem doszło do uszkodzeń narządowych, nie da się niestety zastosować żadnej terapii niwelującej objawy. Można jedynie minimalizować prawdopodobieństwo zakażenia w trakcie trwania ciąży.
Mała częstość zarażeń płodu wynika z natychmiastowego rozpoznania toksoplazmozy pierwotnej u ciężarnych i szybkiego podjęcia leczenia. By zredukować ryzyko wystąpienia odległych konsekwencji toksoplazmozy u zarażonych płodów, do końca ciąży kobieta przyjmuje leki – podaje się pirymetaminę z sulfadiazyną (3 tygodnie) naprzemiennie ze spiramycyną (3 tygodnie) albo stosuje się przedłużone leczenie pirymetaminą z sulfadiazyną lub terapię pojedynczą spiramycyną. Leczenie przeciwpasożytnicze kobiety chorej na toksoplazmozę nie zmniejsza wprawdzie ryzyka zarażenia płodu przez łożysko, ale na pewno ogranicza ryzyko wystąpienia następstw wrodzonej toksoplazmozy. Jaki jest najważniejszy wniosek, jeśli chodzi o toksoplazmozę w ciąży? Przede wszystkim, ciężarne muszą przestrzegać zasad higieny, a służba zdrowia dbająca o kobiety w ciąży powinna pamiętać o diagnostyce prenatalnej i leczeniu skojarzonym, czyli podawaniu naprzemiennie kilku antybiotyków, nie tylko spiramycyny.