Czym jest azoospermia?
Całkowity brak plemników w nasieniu nazywany jest fachowo azoospermią. Taka diagnoza to dla mężczyzny informacja, że jest niepłodny. Na zaburzenia tego typu cierpi 1 proc. całej populacji męskiej. Czy azoospermię można leczyć i czy pacjenci mają jakąkolwiek szanse na szczęśliwe ojcostwo?
1. Seminogram – czyli badanie nasienia
Azoospermię diagnozuje się poprzez analizę nasienia, inaczej seminogram lub badanie seminologiczne. Umożliwia ono ocenę wielu właściwości plemników. Istotna będzie ich liczba, szybkość poruszania się, budowa, a także lepkość, zapach czy wreszcie czas upłynnienia ejakulatu.
Jeżeli w oglądanej pod mikroskopem kropli ejakulatu nie potwierdzi się obecności plemników, nasienie trzeba umieścić w specjalnej wirówce i odwirować.
W powstałym w ten sposób osadzie komórki powinny być już lepiej dostrzegalne. Jeśli w dalszym ciągu w obrazie mikroskopowym nie uda się ich jednak zobaczyć, jest to już podstawa do postawienia diagnozy.
2. Poznaj przyczynę swojego problemu…
Stwierdzenie azoospermii to nie wszystko. Po dokonaniu rozpoznania warto się jeszcze zastanowić nad przyczyną takiego stanu rzeczy. Będzie to bardzo ważne, choćby z uwagi na ewentualne leczenie. Brak plemników w spermie może być spowodowany m.in. zaburzeniami hormonalnymi, stanami pozapalnymi, chorobami nowotworowymi i towarzyszącą im chemioterapią, napromieniowaniem, niezdrowym trybem życia i wreszcie wadami o podłożu genetycznym.
3. Azoospermia obstrukcyjna i nieobstrukcyjna – w czym tkwi różnica?
Wyróżnia się dwa rodzaje azoospermii: obstrukcyjną (z jęz. ang. Obstructive Azoospermia) oraz nieobstrukcyjną (z jez. ang. Non Obstructive Azoospermia). Pierwsza wynika najczęściej z niedrożności przewodów nasiennych, druga polega na nieprawidłowościach w produkcji komórek płciowych.
4. Za azoospermię mogą odpowiadać mutacje genetyczne
Do wystąpienia azoospermii może dojść w wyniku uszkodzenia materiału genetycznego, czyli innymi słowy mutacji genetycznej. Azoospermia będzie występowała w przebiegu takich zespołów wad wrodzonych, jak zespół Klinefeltera, zespół Kallmana czy zespół Pradera-Willego. Identyczne objawy wywoła odpowiedzialna za rozwój mukowiscydozy mutacja w genie CFTR. Mukowiscydoza jest chorobą, która sprawia, że organizm chorego produkuje nadmierne ilości gęstej i lepkiej wydzieliny. Zatyka ona m.in. przewody nasienne, uniemożliwiając tym samym swobodny przepływ plemników. Z kolei mikrodelecja zlokalizowanego na długim ramieniu chromosomu Y regionu AZF zaburza spermatogenezę, czyli proces tworzenia się nowych gamet męskich.
5. Inne sposoby diagnozowania azoospermii
Oprócz seminogramu u pacjentów z zaburzeniami płodności zaleca się badania hormonalne oraz biopsję jądra. Hormony, których poziom należy sprawdzić w azoospermii, to na pewno testosteron i prolaktyna oraz hormony LH i FSH.
Natomiast biopsja jądra to zabieg polegający na pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki albo metodą chirurgiczną, albo poprzez nakłucie specjalną igłą, a następnie zbadaniu go pod mikroskopem. Biopsję jądra wykonuje się po to, aby sprawdzić, czy produkcja plemników została zachowana czy też ustała całkowicie.
Diagnozę można również postawić w oparciu o wyniki badań molekularnych, w tym analizę kariotypu oraz testy DNA w kierunku określonych mutacji. Takie badania może zlecić lekarz genetyk. Dlatego też, jeśli mężczyzna chce poznać faktyczną przyczynę swoich dolegliwości, powinien pomyśleć o wizycie w poradni genetycznej.
6. Szanse na ojcostwo wśród pacjentów z azoospermią
Większość mężczyzn traktuje azoospermię niczym wyrok, który raz na zawsze pozbawia ich możliwości posiadania własnego potomstwa. Nie wszyscy panowie z tą przypadłością muszą jednak porzucać marzenia o rodzicielstwie. Niekiedy wystarczy usunąć z najbliższego otoczenia jeden szkodzący element, aby poprawić jakość swoich komórek płciowych.
Szansę na dziecko będą mieli ponadto ci pacjenci, których plemniki z różnych przyczyn nie mogą wydostać się na zewnątrz, choć ich produkcja przebiega normalnie. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem jest wspomniana już biopsja jąder. Z pobranego materiału pozyskuje się wówczas plemniki, zamraża je, a następnie wykorzystuje podczas zabiegu in vitro.
U mężczyzn z azoospermią obstrukcyjną przeprowadza się też zabiegi chirurgiczne mające na celu udrożnienie nasieniowodów. Wszystkich tych możliwości nie będą mieli jednak panowie, których organizmy w ogóle nie produkują plemników. Partnerzy mogą wtedy albo skorzystać z banku nasienia, albo podjąć decyzję o adopcji.
Tekst powstał we współpracy z Natalią Jeziorską z testDNA Laboratorium.