Odporność w okresie ciąży
Podczas ciąży w organizmie kobiety dochodzi do zmian odporności. Układ immunologiczny chroni w tym okresie kobietę przed infekcjami. Musi on także niejako „tolerować” płód, który jest pod względem genetycznym autonomicznym organizmem. Płód posiada własne antygeny, które w połowie pochodzą od ojca. Organizm kobiety w ciąży musi więc uzupełnić schemat działania i dostosować odporność organizmu do zaistniałej sytuacji, czyli do ciąży. Warto poznać zmiany, jakie pojawiają się w układzie odpornościowym kobiety podczas ciąży.
1. Jakie zmiany zachodzą w organizmie kobiety podczas ciąży?
Ciąża, która ma prawidłowy przebieg, odpowiada za większość zmian pojawiających się w organizmie kobiety. Dotyczą one niemal każdego układu.
Wystarczy wspomnieć, że podczas ciąży:
• zwiększa się objętość krwi, która krąży w organizmie kobiety;
• praca serca jest szybsza i wyrzuca ono więcej krwi;
• spada ciśnienie tętnicze krwi;
• zmienia się skład procentowy poszczególnych składników krwi;
• wzrasta wentylacja pęcherzykowa płuc;
• gruczoły działają znacznie bardziej intensywnie;
• przyrasta masa ciała;
• zachodzą zmiany w układzie kostnym kobiety;
• działa szereg mechanizmów, które odpowiadają za dostosowanie ciała kobiety do ciąży.
2. Jak ciąża wpływa na odporność?
Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzą poważne zmiany, z którymi musi się mierzyć układ odpornościowy. Pojawiają się modyfikacje, które na celu mają utrzymanie ochrony przed infekcjami, a jednocześnie tolerowanie tkanek płodu będących w pełni niezależnym organizmem, który posiada własne geny. Dlatego odporność organizmu kobiety podczas ciąży, a raczej standardowy schemat tej odporności, musi być dostosowywany do aktualnych potrzeb organizmu. To ciąża odpowiada niejako za uzupełnianie schematu odporności organizmu kobiety. Jeśli chodzi o układ immunologiczny kobiety w ciąży, który nie zwalcza płodu, używane jest sformułowanie alloprzeszczep płodowy.
3. Jak łożysko wpływa na układ odpornościowy?
Łożysko odgrywa ogromną rolę w zmianach układu odpornościowego. To dzięki łożysku płód może się prawidłowo rozwijać. Odpowiada ono za wytwarzanie wielu czynników, które mają działanie immunosupresyjne, czyli działanie obniżające odporność. Najważniejsze z tych czynników to:
• interleukina 10;
• białko łożyskowe 14;
• transformujący czynnik wzrostowy beta 2;
• estrogeny;
• łożyskowy czynnik supresorowy;
• progesteron;
• cynniki pochodzące z komórek trofoblastu.
4. Dwie teorie
Do tej pory teoria immunosupresji była przodująca i wyjaśniała, na jakiej podstawie matka toleruje tkanki płodu dziecka. W chwili obecnej coraz popularniejsza jest teoria immunomodulacji. Teoria ta mówi o tym, że zmienia się sposób działania systemu odporności u kobiety w ciąży, a nie następuje osłabienie działania systemu odpornościowego. Na korzyść tej teorii przemawiają fakty:
• Podczas ciąży można zauważyć, że osłabieniu ulega odporność komórkowa. Ten rodzaj odporności budowany jest przez białe krwinki zwane limfocytami T. Odporność komórkowa odpowiada za walkę z patogenami, które znajdują się wewnątrz komórek. Wspomaga ona także odpowiedź humoralną. Zaobserwowano, że podczas ciąży zwiększona jest częstość chorób infekcyjnych powodowanych przez patogeny wewnątrzkomórkowe. Cięższy jest też ich przebieg. O spadku odporności komórkowej może też świadczyć fakt większej tolerancji przy przeszczepach skóry u kobiet będących w ciąży. Zauważono też, że pojawia się remisja u kobiet, które chorują na reumatoidalne zapalenie stawów lub zmagają się ze stwardnieniem rozsianym. Wszystko to jest związane z odpornością typu komórkowego.
• Zwiększenie aktywacji odporności nieswoistej zaobserwowano właśnie podczas ciąży. Elementami odporności nieswoistej są monocyty, makrocyty i neutrofile. Ich zadaniem jest znalezienie bakteryjnego wroga, pożarcie i strawienie go. Zawierają one dużo substancji bakteriobójczych, które mogą być z nich uwalniane. Zakłada się, że zmiany, które dotyczą odporności nieswoistej, stanowią element służący obronie kobiet w ciąży przed patogenami rekompensującymi obniżenie odporności swoistej typu komórkowego. Co zostało opisane powyżej.
5. Odporność humoralna podczas ciąży
Białe krwinki, które nazywamy limfocytami B, tworzą właśnie odporność humoralną. Limfocyty B wraz z plazmocytami oraz przeciwciałami, które są przez nie wytwarzane, ulegają w czasie ciąży pewnym modyfikacjom. Tak więc i odporność humoralna ulega pewnym zmianom podczas ciąży. Progresywnie obniża się liczba limfocytów B we krwi obwodowej. Warto wiedzieć, że z obniżeniem się ich liczby nie wiąże się zmiana ich funkcjonalności. Nadal prawidłowo wytwarzane są przeciwciała u kobiet, które zaszczepiono lub które nabawiły się klasycznych zakażeń.
Musisz to wiedzieć
6. Przeciwciała blokujące
Podczas ciąży układ odpornościowy kobiety wytwarza przeciwciała blokujące. Ich zadaniem jest blokowanie aktywności limfocytów matki, które mogą być skierowane przeciwko komórkom płodu. Blokują także powstawanie limfocytów cytotoksycznych, które są w stanie niszczyć antygeny płodu. To właśnie przeciwciała blokujące są kolejną z hipotez, która wyjaśnia działanie mechanizmu obronnego matki. Wyjaśnia to, że układ immunologiczny matki nie zwalcza płodu. Warto pamiętać, że proces nabywania odporności podczas ciąży jest bardzo skomplikowany. Różni się on także od tradycyjnych procesów, które zachodzą w organizmie zdrowych ludzi.