Zaburzenia układu odpornościowego
Niepłodność jest definiowana jako niemożność zajścia w ciążę przez co najmniej rok przy regularnym współżyciu, bez stosowania jakiejkolwiek antykoncepcji. Najczęstsze przyczyny to zaburzenia genetyczne, hormonalne, nieprawidłowości anatomiczne lub zakażenia. Przyczyny te najczęściej udaje się ustalić za pomocą różnych metod diagnostycznych. Jednak okazuje się, że w około 10% przypadków przyczyna trudności w zajściu w ciążę pozostaje nieznana. Podejrzewa się natomiast, że czynnikiem sprawczym w tych przypadkach są zaburzenia immunologiczne, związane przede wszystkim z autoimmunologicznymi procesami zapalnymi gonad oraz z wytwarzaniem przeciwciał skierowanych przeciwko plemnikom i to zarówno przez organizm kobiety, jak i mężczyzny. Przeciwciała te upośledzają funkcje plemników, mogąc powodować ich zlepianie się i gorszą ruchliwość, a przez to uniemożliwiać proces zapłodnienia. Przyczyny ich powstawania mogą być różnorodne i nie są one do końca poznane. Wykrycie ich jest możliwe za pomocą specjalistycznych testów.
1. Przeciwciała przeciwplemnikowe
Przeciwciała te są wytwarzane zarówno przez organizm kobiety, jak i mężczyzny. Przyczyny ich powstawania u mężczyzn upatruje się w infekcjach lub urazach jąder i najądrzy, które mogą doprowadzić do przełamania tak zwanej bariery krew-jądro. Fizjologicznie bariera ta, poprzez szczelne połączenia między komórkami tworzących ją warstw, zapobiega przenikaniu różnych substancji, w tym przeciwciał lub czynników infekcyjnych z krwi do kanalików nasiennych przez co chroni komórki plemnikotwórcze.
Uszkodzenie tej bariery może doprowadzić do kontaktu komórek układu immunologicznego ze spermatocytami i do autoimmunizacji, czyli pobudzenia tych komórek do wytwarzania przeciwciał przeciwko antygenom znajdującym się na własnych plemnikach. Zdarza się również, że przeciwciała te powstają bez żadnej uchwytnej przyczyny. Ponadto nie zawsze powodują one niepłodność, gdyż może się zdarzyć, że nie będą one blokowały tych miejsc na powierzchni plemnika, które są niezbędne do połączenia z komórką jajową i wtedy nie będą utrudniały procesu zapłodnienia. Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą również powstawać w organizmie kobiet i także blokować funkcję plemników i upośledzać ich ruchliwość. Przyczyny tego nie są do końca poznane.
Szacuje się, że przeciwciała przeciwplemnikowe są obecne u 8-20% niepłodnych mężczyzn i około 10-20% niepłodnych kobiet. Wydaje się więc, że są one dość istotną przyczyną niepłodności.
2. Autoimmunizacyjne zapalenie jąder lub jajników
Ten rodzaj zapalenia gonad jest spowodowany przez czynniki immunologiczne. Podobnie jak w przypadku przeciwciał przeciwplemnikowych z nieznanych przyczyn dochodzi do powstania reakcji autoimmunologicznej skierowanej przeciwko własnym strukturom tworzącym jajniki czy jądra. Komórki układu odpornościowego wytwarzają przeciwciała i atakują te struktury, doprowadzając do powstania przewlekłego procesu zapalnego. Reakcja zapalna może prowadzić do uszkodzenia gamet lub indukcji zaburzeń hormonalnych i doprowadzić do przedwczesnej niewydolności jajników. Tak więc autoimmunizacyjne zapalenie jąder lub jajników może w efekcie stać się przyczyną niepłodności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Mówiąc o zaburzeniach immunologicznych, jako o przyczynie niemożności posiadania potomstwa, należy także wspomnieć o tym, że mogą one powodować trudności nie tylko w poczęciu, ale również w utrzymaniu ciąży. Jeżeli układ immunologiczny ciężarnej nie rozwinie tolerancji na obcy materiał genetyczny zarodka i płodu, może dojść do reakcji odrzucenia, podobnej jak przy przeszczepach narządowych i samoistnego poronienia głównie w pierwszym trymestrze ciąży. Widzimy więc, że zaburzenia immunologiczne w różnych aspektach mogą przyczynić się do niemożności posiadania dziecka.