Kolonoskopia - wskazania, przeciwwskazania, jak się przygotować do badania?

Kolonoskopia jest badaniem jelita grubego, pozwalające lekarzowi obejrzeć wnętrze jelita oraz ocenić pojawianie się zmian, np. guzów, polipów i zmian zapalnych. Może być również metodą leczniczą, ponieważ w jej trakcie można usunąć niektóre zmiany. Czym jest kolonoskopia i jakie są jej główne cele diagnostyczne? Jakie są wskazania do przeprowadzenia kolonoskopii? Jakie jest bezpieczeństwo i skutki uboczne kolonoskopii?

1. Czym jest kolonoskopia?

Kolonoskopia to badanie endoskopowe okrężnicy, stanowiącej część jelita grubego. Do jego wykonania używane jest narzędzie zwane koloskopem, który ma kształt cienkiego i elastycznego przewodu. W czasie badania kolonoskop wprowadzany jest przez odbyt i odbytnicę do okrężnicy zstępującej, okrężnicy poprzecznej i wstępującej.

Przed badaniem pacjent otrzymuje leki przeciwbólowe i uspokajające. W niektórych przypadkach badanie wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym (szczególnie gdy badaniu poddawane są dzieci).

2. Czy badanie jest dostępne dla wszystkich grup wiekowych?

Zazwyczaj kolonoskopia nie jest rutynowo zalecana dla wszystkich grup wiekowych jako badanie przesiewowe. Jednak wiele krajów i organizacji zdrowia wprowadza zalecenia dotyczące przesiewowego badania jelita grubego u określonych grup wiekowych, zazwyczaj zaczynając od pewnego wieku, zwłaszcza u osób powyżej 50. roku życia.

Zobacz film: "Jak zadbać o prawidłowe relacje z dzieckiem?"

Zalecenia te wynikają z faktu, że ryzyko zachorowania na raka jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem. Dlatego wiele krajów wprowadza programy przesiewowe, w których kolonoskopia lub inne badania przesiewowe są oferowane określonym grupom wiekowym, aby wykryć potencjalne zmiany w jelitach na wczesnym etapie.

3. Czy kolonoskopia jest bolesna i czy wymaga znieczulenia?

W czasie badania kolonoskopowego pacjent odczuwa parcie na jelito, a w niektórych przypadkach również ból. Jeśli wystąpi, należy poinformować o tym lekarza.

Przed badaniem powininiśmy wykonać niezbędne badania, takie jak:

• badanie krzepnięcia krwi;
• badanie na nosicielstwo wirusa zapalenia wątroby;
• EKG.

4. Jakie są wskazania do przeprowadzenia kolonoskopii?

Wskazania diagnostyczne do wykonania kolonoskopii:

• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• podejrzenie raka jelita grubego;
• zmiana rytmu wypróżnień;
• podejrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniewskiego i Crohna;
• wynik RTG jelit, nasuwający podejrzenie zmiany organicznej;
• nasilona biegunka o niejasnej przyczynie.

Wskazania terapeutyczne do wykonania kolonoskopii:

• hamowanie krwawienia z wad rozwojowych owrzodzeń, guzów i naczyń;
• usuwanie polipów;
• usuwanie ciał obcych;
• poszerzanie zwężeń jelita grubego;
• zmniejszenie ciśnienia w jelicie objętym toksycznym poszerzeniem jelita grubego;
• znakowanie zmian kwalifikowanych do usunięcia chirurgicznego.

5. Jakie są przeciwwskazania do przeprowadzenia kolonoskopii?

Bezwzględne przeciwwskazania do przeprowadzenia kolonoskopii:

• ostre zapalenie uchyłków;
• perforacja przewodu pokarmowego;
• objawy ostrego brzucha;
• niestabilność hemodynamiczna;
• ciężki przebieg choroby zapalnej jelita grubego;
• brak zgody pacjenta na przeprowadzenie badania.

Względne przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii:

• II i III trymestr ciąży;
• świeżo przebyty zawał mięśnia sercowego;
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia;
• obecność dużego tętniaka aorty brzusznej.

6. Jak przygotować się do badania kolonoskopowego?

Przygotowanie do kolonoskopii jest ważne dla skuteczności badania. Oto ogólne wytyczne, które mogą być pomocne:

• warto skonsultować się z lekarzem, omówić z nim swoją historię medyczną, aktualne leki i wszelkie obawy lub pytania dotyczące badania;
• na kilka dni przed kolonoskopią lekarz może zalecić zmiany w diecie; zwykle konieczne jest przejście na lekkostrawne jedzenie, a także unikanie pokarmów, które mogą utrudniać oczyszczenie jelit, takich jak czerwone mięso, orzechy czy nasiona;
• w dniu poprzedzającym badanie, zalecane jest przyjmowanie specjalnych preparatów oczyszczających jelita - mogą to być roztwory do picia lub pigułki, które pomagają oczyścić jelita z kału; ważne, aby dokładnie przestrzegać instrukcji dotyczących przyjmowania tych preparatów;
• w dniu kolonoskopii należy powstrzymać się od jedzenia i picia przez określony czas przed planowanym badaniem;
• zazwyczaj pacjenci są proszeni o przyjście z towarzyszem, który może ich odebrać po zakończeniu procedury, zwłaszcza jeśli zostaną zastosowane środki uspokajające;
• należy wziąć ze sobą aktualne dokumenty medyczne, listę aktualnych leków oraz informacje o ewentualnych wcześniejszych reakcjach na leki czy problemy zdrowotne;
• warto mieć na sobie wygodną odzież, ponieważ będzie trzeba zdjąć ją przed badaniem.

7. Jak przebiega kolonoskopia?

Podczas kolonoskopii pacjent zakłada specjalny fartuch i kładzie się na boku. Lekarz smaruje okolice odbytu znieczulajacym preparatem i powoli wprowadza kolonoskop, przesuwając go przez całą długość jelita grubego do zstępnicy, poprzecznicy i wstępnicy. Często wtedy oddajemy gazy, co jest naturalną reakcją organizmu.

Gdy kolonoskop przechodzi przez kolejne zgięcia jelita, możemy odczuwać dyskomfort, ból i parcie, stąd tez w kolonoskopii stosowane jest miejscowe znieczulenie.

Kamera zamieszczona na końcu urządzenia pozwala dokładnie obejrzeć całe jelito - obraz jest wyświetlany na monitorze w czasie rzeczywistym. Do okrężnicy wprowadzane jest także powietrze, niezbędne dla uwidocznienia całego światła jelita i ewentualnych zmian.

Kolonoskopia trwa do kilkudziesięciu minut.

8. Czy istnieją ryzyka związane z przeprowadzeniem kolonoskopii?

Kolonoskopia to stosunkowo bezpieczne badanie, ale jak każda procedura medyczna, może wiązać się z pewnymi ryzykami, takimi jak:

• krwawienie - w trakcie kolonoskopii lekarz może usunąć małe polipy lub pobierać próbki tkanki do badania, co może spowodować krwawienie, które w większości przypadków niewielkie i zazwyczaj ustępuje samoistnie;
• perforacja jelita - jest to bardzo rzadkie, ale poważne ryzyko; w przypadku nadmiernego nacisku lub nieprawidłowej techniki, może dojść do uszkodzenia ściany jelita; wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej;
• reakcje na leki - wprowadzone dożylnie leki mogą wywołać reakcje alergiczne, choć są one stosunkowo rzadkie;
• infekcje - chociaż ryzyko zakażenia jest niskie, istnieje jednak teoretyczna możliwość, że bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu w wyniku wprowadzenia endoskopu.

Większość pacjentów przechodzi jednak kolonoskopię bez żadnych poważnych komplikacji. Lekarz wykonujący badanie zazwyczaj dokładnie ocenia korzyści w porównaniu do ryzyka i dostosowuje podejście do indywidualnych potrzeb pacjenta.