Zawał serca - przyczyny, objawy, leczenie

Zawał serca to stan niedokrwienia mięśnia sercowego, skutkujący jego martwicą. Zwykle jest konsekwencją miażdżycy tętnic wieńcowych. Najczęściej objawia się narastającym bólem w klatce piersiowej, który trwa dłużej niż 20 minut. Stan ten zagraża życiu człowieka i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Jakie są objawy zawału serca? Jak wygląda pierwsza pomoc przy zawale?

1. Czym jest zawał serca?

Zawał to inaczej martwica tkanki lub narządu wywołana niedokrwieniem - do mięśnia sercowego nie dopływa poprzez tętnice wieńcowe wystarczająca ilość krwi.

Najpierw w wyniku niedokrwienia komórki mięśnia sercowego, nazywane kardiomiocytami przestają się odpowiednio kurczyć, po czym rozpadają się, w wyniku czego znajdujące się w nich substancje przedostają się do krwi.

Zobacz film: "Pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie czasu"

Jedną z takich substancji jest troponina, wykrywana we krwi pacjenta z zawałem serca. W miejscu martwych komórek mięśnia sercowego z czasem pojawia się blizna.

Na podstawie zapisu badania EKG możemy wyróżnić:

• zawał serca bez uniesienia odcinka ST (SNSTEMI) - zawał, w którego czasie w zapisie EKG nie jest widoczne charakterystyczne uniesienie odcinka ST;
• ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST (STEMI) - zawał serca, w którym widoczne w zapisie EKG jest charakterystyczne uniesienie odcinka ST.

2. Jakie są główne przyczyny zawału serca?

Zawał serca to najczęściej skutek pęknięcia blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej - naczyniu doprowadzającym krew do serca. Gdy blaszka pęka, wokół niej tworzy się skrzeplina, złożona z włóknika i płytek krwi, która zamyka naczynie wieńcowej i zupełnie blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego.

Zawał serca może być również konsekwencją niedokrwienia mięśnia sercowego w następstwie dysproporcji między zaopatrzeniem a zapotrzebowaniem mięśnia sercowego w tlen, wywołanej:

• skurczem tętnicy wieńcowej;
• niedokrwistością;
• hipotensją;
• arytmią;
• rozwarstwieniem ściany tętnicy wieńcowej.

3. Jakie są czynniki ryzyka zawału serca?

• choroba wieńcowa - choroba ta powoduje zwężenie lub zablokowanie tętnic wieńcowych, utrudniając przepływ krwi do serca;
• miażdżyca - nagromadzenie złogów tłuszczu w tętnicach może prowadzić do zwężenia naczyń krwionośnych, zwiększając ryzyko zawału;
• palenie tytoniu - nikotyna zawarta w papierosach wpływa negatywnie na naczynia krwionośne;
• nadciśnienie tętnicze - podwyższone ciśnienie krwi zwiększa obciążenie serca;
• cukrzyca - choroba ta zwiększa ryzyko miażdżycy i zawału serca.

4. Czy zawał serca może wystąpić u młodych osób?

Mimo że zawały serca są częstsze u osób starszych, mogą wystąpić u młodych ludzi m.in. z powodu czynników genetycznych, palenia tytoniu, nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy.

5. Jakie są objawy zawału serca?

Objawy zawału serca:

• intensywny ból w klatce piersiowej;
• ból promieniujący do ramion, szczęki, szyi lub pleców;
• trudności w oddychaniu;
• osłabienie;
• zawroty głowy;
• kołatanie serca;
• silne poty;
• bladość skóry;
• sine zabarwienie na końcach palców;
• lęk, strach przed śmiercią;
• mdłości,
• wymioty.

6. Jakie są metody diagnostyki zawału serca?

W jaki sposób diagnozowany jest zawał serca? Poprzez m.in.:

• elektrokardiografię (EKG) - rejestracja impulsów elektrycznych serca pomaga zidentyfikować obszar zawału;
• badania obrazowe - tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny pomagają ocenić struktury serca;
• badania laboratoryjne.

7. Jak przebiega pierwsza pomoc w przypadku zawału serca?

W przypadku zawału serca najważniejszy jest czas reakcji. Im dłużej tętnica doprowadzająca krew do serca jest zamknięta, tym większa część mięśnia sercowego obumiera, dlatego, im wcześniej podejmiemy leczenie, tym więcej mięśnia sercowego możemy uratować.

Po pewnym czasie zmiany w sercu są już nieodwracalne, mimo podjęcia leczenia.

Dlatego w przypadku podejrzenia zawału serca:

• gdy ból w klatce piersiowej utrzymuje się dłużej niż 5 minut należy zadzwonić na 112;
• jeśli pacjent przyjmuje nitroglicerynę z powodu stwierdzonych chorób układu krążenia, powinien ją przyjąć, gdy tylko poczuje niepokojące objawy;
• należy zadbać o komfort pacjenta - pomóc się położyć na łóżku lub umieścić w pozycji półleżącej.

Jeśli wiemy, że osoba z objawami zawału nie jest uczulona na aspirynę, możemy ją podać w dawce 300-500 mg. Aspirynę rozpuszczamy w małej ilości wody lub rozgryzamy i popijamy wodą.

W oczekiwaniu na karetkę pogotowia nie powinniśmy zostawiać osoby z objawami zawału samej. Jeśli sami doświadczamy objawów, poprośmy o dotrzymanie towarzystwa, gdybyśmy stracili przytomność.

W przypadku zatrzymania krążenia powinniśmy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową aż do przyjazdu karetki.

8. Jakie są konsekwencje długotrwałego zawału serca?

Długotrwałe konsekwencje zawału serca mogą być różne i zależą od wielu czynników, takich jak stopień uszkodzenia mięśnia sercowego, szybkość udzielenia pomocy medycznej, ogólny stan zdrowia pacjenta i dostępność odpowiedniego leczenia.

Oto kilka możliwych konsekwencji długotrwałego zawału serca:

• niewydolność serca - długotrwały zawał serca może prowadzić do niewydolności serca, co oznacza, że serce nie pompuje krwi efektywnie, co może prowadzić do obrzęków, duszności i zmęczenia;
• zaburzenia rytmu serca - zawał serca może wpływać na normalny rytm pracy serca, prowadząc do zaburzeń rytmu, takich jak migotanie przedsionków czy komór;
• uszkodzenie mięśnia sercowego - obszar serca dotknięty zawałem może ulec trwałemu uszkodzeniu, co może wpływać na jego zdolność do efektywnej pracy;
• rozszerzenie komór serca - długotrwała praca serca z obniżoną wydolnością może prowadzić do rozszerzenia komór tego narządu, co jest związane z jego niewydolnością;
• zakrzepica - zawał serca zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów krwi, które mogą prowadzić do udaru mózgu lub zatorowości płucnej;
• chroniczna bólowa dusznica bolesna - niektórzy pacjenci po zawałach serca mogą doświadczać przewlekłego bólu klatki piersiowej;
• ograniczona zdolność do wysiłku - uszkodzenie serca może prowadzić do ograniczonej zdolności do wykonywania codziennych czynności fizycznych;
• zmiany w psychice - zawał serca może wpływać na zdrowie psychiczne pacjenta, prowadząc do lęku, depresji i pogorszenia jakości życia;
• rozwój chorób układu krążenia - pacjenci, którzy mieli zawał serca, są bardziej podatni na rozwój kolejnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Programy rehabilitacyjne pomagają w powrocie do normalnego funkcjonowania poprzez kontrolowane ćwiczenia i edukację zdrowotną.

Zawał serca jest poważnym zdarzeniem wymagającym natychmiastowej interwencji i długoterminowej opieki. Świadomość czynników ryzyka i szybkie reagowanie mogą pomóc w minimalizacji skutków zawału serca.