Profilaktyka chorób przewlekłych w 3 trymestrze ciąży
Choroby przewlekłe, nasilające się w trzecim trymestrze ciąży, mogą poważnie zagrozić płodowi, a także przyczynić się do komplikacji podczas porodu. Jeśli kobieta chce uniknąć zagrożenia ciąży w końcowym etapie jej trwania, powinna konsultować niepokojące objawy z ginekologiem. Na tym etapie należy zwrócić uwagę na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, kamicę dróg moczowych, anemię.
1. Nadciśnienie tętnicze w ciąży
W przebiegu prawidłowej ciąży ciśnienie tętnicze na początku obniża się, w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych pod wpływem działania specyficznych hormonów. W trzecim trymestrze ciąży ciśnienie zaczyna zwykle powracać do wartości wyjściowych i nie powinno przekraczać wartości 140/90 mmHg. Jeżeli podczas badania lekarskiego ciśnienie okaże się wyższe niż przewidują normy, należy powtórzyć badanie, aby mieć pewność, że rzeczywiście mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym.
Przewlekłe nadciśnienie tętnicze, czyli występujące przed ciążą lub pojawiające się do 20. tygodnia jej trwania, wymaga ścisłej kontroli i współpracy z lekarzem. W trzecim trymestrze ciąży utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego ma szczególne znaczenie – zaniedbanie kontroli ciśnienia zwiększa ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, czyli wysokich wartości ciśnienia tętniczego z jednoczesną obecnością białka w moczu. Zespół ten może natomiast doprowadzić do bardzo poważnych ogólnoustrojowych powikłań, z których część charakteryzuje się wysoką śmiertelnością matek i płodów.
2. Cukrzyca w ciąży
Cukrzyca to choroba, która największe zagrożenie dla matki i płodu stanowi w pierwszym i drugim trymestrze, ale również w trzecim trymestrze ciąży nie powinna być bagatelizowana. W czasie ostatnich trzech miesięcy wysoki poziom cukru we krwi może doprowadzić do nadmiernego przyrostu masy płodu, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań okołoporodowych.
Chorując na cukrzycę w trzecim trymestrze ciąży, aby zminimalizować szanse komplikacji ze strony matki i płodu, należy zastosować się do poniższych zaleceń:
- spożywać mniejsze posiłki i rozłożyć je na kilka porcji w ciągu dnia – aby mieć pewność, że pokrywa się zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, najlepiej skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem;
- kontrolować masę ciała – w trzecim trymestrze ciąży przyrost masy ciała jest stały – powinien wynosić ok. 1,2 kg/tydzień. Nagły przyrost masy ciała lub pojawienie się znacznych obrzęków zawsze wymaga konsultacji lekarskiej;
- wykonywać zalecane badania USG i kontrolujące tętno płodu;
- obserwować aktywność płodu – zwykle zaleca się obserwowanie ruchów płodu od 28. tygodnia ciąży, które polega na liczeniu częstotliwości ruchów płodu na godzinę każdego dnia;
- dostosować dawkę insuliny do zapotrzebowania – pod koniec ciąży często zachodzi potrzeba zwiększenia dawki insuliny, nawet do trzykrotnych wartości sprzed ciąży.
3. Kamica dróg moczowych w ciąży
Kamica nerkowa występuje w ciąży z taką samą częstością jak poza nią, czyli w 0,02-0,5%. Objawy kamicy dróg moczowych zazwyczaj pojawiają się w trzecim trymestrze ciąży i choroba ta częściej pojawia się u wieloródek, w porównaniu z pierwiastkami. Czynniki ułatwiające tworzenie się kamieni nerkowych podczas ciąży, to:
- zwolnienie przepływu moczu;
- zwiększone wydalanie wapnia z moczem;
- poszerzenie dróg wyprowadzających mocz.
Jak postępować, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej podczas ciąży? Przede wszystkim można wykryć schorzenia, sprzyjające tworzeniu się kamieni w drogach moczowych przed ciążą. Można także zdecydować się na operację usunięcia kamieni przed ciążą. Jeżeli u ciężarnej kamica występowała w przeszłości, zaleca się picie większych ilości płynów i unikanie nadmiernego przyjmowania preparatów wapnia.
4. Przewlekła niewydolność nerek
Przewlekła niewydolność nerek w ciąży najczęściej wynika z chorób nerek i chorób ogólnoustrojowych występujących przed ciążą. Uważa się, że ciąża w większości przypadków nie pogarsza przebiegu choroby, poza pewnym szczególnymi sytuacjami. Przewlekła niewydolność nerek stanowi natomiast zagrożenie dla płodu i często prowadzi do wystąpienia porodu przedwczesnego.
W trzecim trymestrze ciąży, zwłaszcza po 30. tygodniu ciąży, chora wymaga częstszych wizyt zarówno u ginekologa, jak i nefrologa. Szczególnie ważne jest możliwie wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego, białkomoczu i bakteriurii, czyli obecności bakterii w moczu.
Zalecenia dla ciężarnej z przewlekłą niewydolnością nerek w trzecim trymestrze ciąży obejmują:
- comiesięczną ocenę klirensu kreatyniny;
- comiesięczną ocenę utraty białka z moczem;
- monitorowanie stanu płodu, obejmujące badanie USG i kardiotokografię;
- kontrolę ciśnienia tętniczego;
- stosowanie wartościowej, zrównoważonej diety o odpowiedniej zawartości sodu;
- unikanie gwałtownych wahań ciśnienia tętniczego krwi.
5. Anemia w ciąży
Ciąża zwiększa zapotrzebowanie kobiety na żelazo. Ryzyko niedoboru tego pierwiastka i wystąpienia niedokrwistości wzrasta wraz z długością ciąży. W trzecim trymestrze, poza uczuciem zmęczenia i obniżoną odpornością, niedokrwistość może stanowić szczególne zagrożenie. W okresie okołoporodowym często dochodzi do utraty znacznej ilości krwi. Anemia w ciąży zwiększa ryzyko konieczności przetoczenia krwi i może przyczynić się do wydłużenia okresu hospitalizacji po porodzie.
Dlatego bardzo ważne jest leczenie niedokrwistości występującej przed ciążą oraz zaspokajanie dziennego zapotrzebowania na żelazo podczas całej ciąży. Pokarmy zawierające duże ilości żelaza, to m. in.:
- czerwone mięso;
- drób;
- ryby;
- jaja;
- zielone rośliny;
- brokuły;
- rośliny strączkowe;
- pełnoziarniste zboża;
- płatki śniadaniowe wzbogacone żelazem.
W czasie ciąży należy unikać spożywania dużych ilości wątróbki i innych produktów o dużej zawartości witaminy A, która zwiększa ryzyko występowania wad rozwojowych płodu.
6. Astma w ciąży
W trzecim trymestrze ciąży zużycie tlenu wzrasta o około 20-33%, zmniejszają się też rezerwy tlenowe. W związku z tym ciężarna jest szczególnie podatna na niedotlenienie w sytuacjach krytycznych. Powyższe zmiany mogą mieć znaczenie w astmie, która powinna być właściwie kontrolowana.
W ciąży należy kontynuować dotychczasowe leczenie astmy, dbając o odpowiednie nawodnienie. Pewne sytuacje wyjątkowe, jak krwotok, indukcja porodu czy znieczulenie ogólne wymagają jednak zachowania szczególnych środków ostrożności – dlatego zawsze należy informować lekarza o występowaniu astmy i przyjmowanych lekach.
W trzecim trymestrze ciąży pewne choroby przewlekłe mogą ulec nasileniu i wymagają szczególnej kontroli. Dotyczy to zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, przewlekłej niewydolności nerek i niedokrwistości. Każda z tych chorób może stanowić zagrożenie dla matki i płodu, jeśli nie jest we właściwy sposób poddana terapii.