Profilaktyka konfliktu serologicznego

Każdy człowiek dziedziczy grupę krwi albo Rh+, albo Rh-. Wszystkie ciężarne kobiety poddawane są testowi na zgodność Rh na początku ciąży. Jeżeli wynik wskazuje na dodatnie Rh lub gdy matka i ojciec dziecka mają ujemny czynnik Rh, nie ma powodów do niepokoju. Jeżeli natomiast matka ma Rh-, a ojciec Rh+, kobieta jest narażona na pojawienie się problemów związanych z konfliktem serologicznym i ciąża musi zostać poddana nadzorowi położniczemu. Najważniejsza jest odpowiednia profilaktyka konfliktu Rh.

1. Konflikt serologiczny w pierwszej ciąży

Jeżeli kobieta jest w pierwszej ciąży, to zagrożenia dla dziecka są bardzo małe. Kłopoty zaczynają się dopiero wtedy, gdy czynnik Rh dostanie się do krwiobiegu matki z Rh ujemnym podczas narodzin czy poronienia dziecka, które odziedziczyło grupę krwi ojca. Organizm matki w naturalnym, obronnym odruchu immunologicznym wytworzy przeciwciała, które potem, kiedy kobieta zachodzi w drugą ciążę, są bardzo niebezpieczne dla dziecka. Antyciała przenikają wówczas przez łożysko i atakują czerwone krwinki, wywołując u dziecka silną anemię.

Obecnie zapobieganie powstawaniu przeciwciał Rh jest głównym sposobem ochrony płodu w przypadku wystąpienia konfliktu. Często w ramach profilaktyki wykonuje się badania USG, które pomagają sprawdzić dobrostan płodu (badanie przepływów w mózgu).

Zobacz film: "Poronienie"

Lekarze przy stwierdzonym ujemnym Rh stosują podwójną terapię. W 28 oraz 34 tygodniu ciąży podaje się immunoglobulinę Rh. Powtórna dawka podawana jest w przypadku, gdy u nowo narodzonego dziecka występuje Rh+ (podaje się ją w 72 godziny po porodzie).

W Polsce immunoglobuliny anty-D podaje się, gdy nastąpiło poronienie samoistne, po wyłyżeczkowaniu ciąży obumarłej, po operacji ciąży ektopowej, po wykonaniu inwazyjnych badań prenatalnych, po rozpoznaniu poronienia zagrażającego. Ponadto większą dawkę (150 g) podaje się po porodzie fizjologicznym, po porodzie ciąży obumarłej, przy łożysku przodującym. 300 g dawki podaje się po porodach w ciąży mnogiej, po cięciu cesarskim, po porodach zabiegowych, po wyłyżeczkowaniu jamy macicy.

2. Dzieci z konfliktu serologicznego

Pierwsze dziecko urodzone z konfliktu zwykle jest bezpieczne. Gdy kobieta po raz kolejny zachodzi w ciążę, uaktywniają się wytworzone w jej organizmie przeciwciała. Przechodzą przez łożysko do krwiobiegu płodu i zabijają jego czerwone ciałka krwi. W lżejszych przypadkach powoduje to niewielką niedokrwistość, a w poważniejszych może pojawić się choroba hemolityczna noworodków czy nawet śmierć dziecka.

Wyróżniamy trzy postacie kliniczne choroby hemolitycznej noworodków:

• Uogólniony obrzęk płodu – stwierdza się uogólnione obrzęki skóry i tkanki podskórnej, wybroczyny krwotoczne na skórze, powiększenie wątroby i śledziony. W tym przypadku często dochodzi do obumarcia wewnątrzmacicznego płodu lub szybkiego zgonu po porodzie.
• Ciężka żółtaczka hemolityczna – noworodek rodzi się z objawami żółtaczki albo żółtaczka pojawia się już w pierwszej dobie życia i jest silnie wyrażona.
• Ciężka niedokrwistość noworodków – może pojawić się nawet po kilku tygodniach od urodzenia, co jest spowodowane utrzymywaniem się przeciwciał przez około 6 tygodni po porodzie.

Jeżeli liczba przeciwciał matki jest niebezpiecznie wysoka, a dziecko narażone jest na silną anemię lub erytroblastozę płodową, wykonuje się transfuzję krwi. Można ją przeprowadzić, kiedy dziecko znajduje się jeszcze w macicy. Stosowanie szczepionek zmniejszyło potrzebę wykonywania takich zabiegów.