Szpotawość fizjologiczna: przyczyny i leczenie

Szpotawość fizjologiczna występuje u dzieci w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Może się utrzymywać do 3. roku życia. Sprawdzamy, jak powinien wyglądać zdrowy rozwój układu kostno-stawowego u najmłodszych i kiedy wskazana jest konsultacja ortopedyczna.

1. Czym jest szpotawość fizjologiczna u dzieci?

Napiszmy to raz jeszcze: szpotawość fizjologiczna u dzieci nie jest niczym niepokojącym. To naturalna faza rozwoju postawy, która powinna zakończyć się przed 3. rokiem życia. Po tym czasie kolana powinny stopniowo zmieniać swoje ustawienie na koślawe – do 7. roku życia uznaje się je za normę, później za wadę postawy charakteryzującą się tym, że oś podudzia i oś uda układają się w kąt otwarty na zewnątrz.

2. Jakie są główne objawy szpotawości fizjologicznej?

Wiesz już, w jakim wieku zazwyczaj występuje szpotawość fizjologiczna, ale czy umiesz ją rozpoznać? Jest dość charakterystyczna: nóżki dziecka układają się w kształt litery O. Kolana nie stykają się przy nogach wyprostowanych i złączonych kostkach, są nadmiernie wygięte na zewnątrz.

3. Czy szpotawość fizjologiczna wymaga leczenia?

Leczenie szpotawości fizjologicznej nie jest konieczne, jednak w przypadku starszych dzieci trzeba zachować czujność.

Konsultacji z lekarzem wymagają sytuacje, w których szpotawość jest jednostronna lub znacznie nasilona. Asymetria może wynikać z nieprawidłowego ustawienie odłamów po przebytym złamaniu, zapalenia stawów lub występowania łagodnych guzów kości modelujących wzrost. Konieczna może też być diagnostyka w kierunku choroby Blounta. Jest to zaburzenie wzrostu kości, które prowadzi do stopniowej deformacji kości podudzia.

4. Jakie są przyczyny szpotawości fizjologicznej u dzieci?

Przyczyny szpotawości fizjologicznej trudno wskazać, w przeciwieństwie jednak do sytuacji, gdy ta występuje w późniejszym wieku. Tu potrzebna jest diagnostyka i wykluczenie wszelkich znanych powodów tej wady postawy (np. krzywicy, wrodzonej łamliwości kości, chorób nerek). Jeśli badania nic nie wykażą, wówczas rozpoznawa jest szpotawość idiopatyczna.

Do jej rozwoju może dojść na skutek zbyt wczesnego rozpoczęcia chodzenia (zwłaszcza przy pomocy chodzika), otyłości lub wad stóp. Nie bez znaczenia jest czynnik genetyczny (szpotawość może występować rodzinnie).

Co jednak ważne, szpotawość u dzieci nie powinna powodować dolegliwości bólowych. Jeśli się pojawią, potrzebne jest rozszerzenie diagnostyki w kierunku uszkodzeń wewnętrznych stawu kolanowego, chorób zapalnych lub nowotworowych.

5. Czy szpotawość fizjologiczna może wpływać na rozwój dziecka?

Szpotawość fizjologiczna z wiekiem zanika, zatem nie powinna zaburzać prawidłowego rozwoju dziecka. Jeśli jednak jest obecna w późniejszym okresie życia, może prowadzić do nadmiernego obciążania powierzchni stawowych, co niekiedy skutkuje przeciążeniem przedziału przyśrodkowego, uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej i pojawieniem się wczesnych zmian zwyrodnieniowych.

6. Czy istnieją ćwiczenia lub terapie, które mogą pomóc w poprawie szpotawości fizjologicznej?

W przypadku szpotawości fizjologicznej bardzo ważne jest dbanie o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka. Nie należy go niczym zakłócać: wszystkie etapy powinny nastąpić w odpowiednim momencie.

Warto też pamiętać, że chód małego człowieka różni się od chodu osoby dorosłej. Nie należy upatrywać nieprawidłowości w tym, że dziecko:

• chodzi na tzw. „szerokiej podstawie” (jego stópki są ustawione szeroko, co ułatwia utrzymanie równowagi),
• stawiając kroki, wypina brzuch,
• ustawia sztywno rączki,
• chodzi na palcach,
• nie ma ukształtowanego wysklepienia stópki (kształtuje się ono do wieku wczesnoszkolnego).

7. Czy szpotawość fizjologiczna może zniknąć samoistnie w miarę dorastania?

Tak, i stanie się tak, jeżeli będziemy dbać o prawidłową postawę dziecka i przeciwdziałać otyłości. Na tym etapie ćwiczenia na szpotawość nie są konieczne.