Toczeń w ciąży
Toczeń rumieniowaty układowy to bardzo rzadka choroba autoimmunologiczna (kolagenoza), która atakuje w większości młode kobiety - stanowią aż 90 proc. przypadków zachorowań. Dawniej sądzono, że toczeń to przeciwwskazanie do zajścia w ciążę, gdyż może ona nasilać przebieg choroby i negatywnie wpływać na rozwój płodu, prowadząc do poronienia lub obumarcia płodu.
1. Objawy i leczenie tocznia w ciąży
Toczeń to choroba, która może zaatakować wiele różnych narządów. U części chorych przebiega łagodnie, u innych objawy są bardzo nasilone. Typowe są okresy remisji oraz zaostrzeń. Mimo iż toczeń nie utrudnia zajścia w ciążę, może doprowadzić do porodów przedwczesnych, poronień, a także do ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. Z kolei leki wykorzystywane w leczeniu choroby mogą wywoływać wady wrodzone u dziecka, poronienie, obumarcie płodu. Sama ciąża może nasilać objawy tocznia.
Mimo to wiele kobiet cierpiących na to schorzenie decyduje się na posiadanie dziecka. Dzięki nowoczesnym terapiom pacjentki mają szanse na zajście w ciążę i urodzenie zdrowego dziecka. Przed podjęciem decyzji o powiększeniu rodziny należy jednak skonsultować się z lekarzem reumatologiem lub dermatologiem, a w czasie ciąży należy być pod opieką ginekologa. Należy wziąć pod uwagę obecny stan zdrowia kobiety oraz potencjalnie negatywny wpływ leków na ciążę i zdrowie dziecka.
2. Jak ciąża wpływa na toczeń?
W czasie ciąży może dojść do nasilenia symptomów tocznia rumieniowatego – objawów stawowych oraz zmian skórnych. Z tego powodu ciąża powinna być zaplanowana w okresie remisji, gdy pacjentka przyjmuje możliwie niewiele leków. Okres nasilenia symptomów tocznia jest niewskazany do prokreacji, ponieważ istnieją złe rokowania zarówno dla kobiety, jak i jej dziecka. Ciąża może wywoływać nadciśnienie (stan przedrzucawkowy), dlatego pacjentki powinny regularnie kontrolować ciśnienie oraz parametry nerkowe.
W przebiegu tocznia wtórny zespół antyfosfolipidowy może powodować zakrzepicę naczyń oraz powikłania położnicze (obumarcie płodu, poronienie).
U 2 proc. dzieci kobiet chorych na toczeń ze stwierdzonymi przeciwciałami SSA lub SSB rozpoznaje się toczeń noworodków. U większości z nich symptomy ustępują samoistnie jeszcze przed szóstym miesiącem życia. Bardzo rzadko notuje się tzw. wrodzony blok serca – jest to rodzaj zaburzeń rytmu serca polegający na nieprawidłowo wolnym tętnie. Może zostać zdiagnozowany już między 18. a 24. tygodniem ciąży podczas USG płodu. Niestety, przypadłość ta nie ustępuje samoistnie i w niektórych przypadkach konieczne jest wszczepienie rozrusznika serca.
3. Przeciwwskazania do ciąży u chorych na tocznia
Zajście w ciążę bywa niewskazane, gdy toczeń jest bardzo zaawansowany, a także w niektórych sytuacjach klinicznych. Przeciwwskazaniem do prokreacji jest między innymi nadciśnienie płucne oraz ciężkie uszkodzenie nerek. O zajściu w ciążę można poważnie myśleć dopiero wtedy, gdy w okresie 3-6 miesięcy przed planowanym zapłodnieniem nie stwierdzono symptomów zajęcia nerek ani centralnego układu nerwowego – objawy te są bowiem zagrożeniem dla życia kobiety.
4. Leki na toczeń a ciąża
W czasie ciąży kobieta chora na tocznia nie powinna stosować niektórych leków (methotrexat, cyklofosfamid), które stanowią poważne zagrożenie dla płodu. W wyjątkowych sytuacjach można przyjmować cyklosporynę oraz azatioprynę. Bezpieczne dla płodu są leki sterydowe w odpowiednio niskich dawkach (maksymalnie 10 mg/d) oraz chlorochina. Jeżeli kobieta przyjmuje te leki, dobrze na nie reaguje i zachodzi w ciążę, nie wolno ich odstawiać. Rezygnacja z leków może bowiem nasilać objawy tocznia i powodować poważne powikłania ciążowe.
W okresie "okołokoncepcyjnym" nie należy również stosować niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które utrudniają implantację zarodka i mogą doprowadzić do poronienia. Leków tych nie należy również stosować w trzecim trymestrze ciąży, gdyż mogą powodować zbyt wczesne zamknięcie przewodu tętniczego płodu oraz nadciśnienie płucne u dziecka. Ponadto mogą wydłużać poród i przedłużać krwawienie. Leki NLPZ można stosować w ciąży tylko wtedy, gdy są to środki o możliwie krótkim czasie działania i podawane w możliwie niewielkich dawkach. Natomiast kwas acetylosalicylowy może być stosowany przez ciężarne w dawkach agregacyjnych (maksymalnie 80 mg/d). Jest to lek konieczny, gdy u pacjentki wystąpił zespół antyfosfolipidowy.
Kobiety chore na toczeń mają liczne obawy odnośnie do posiadania dziecka, jednak większość z nich ma szanse na przebycie ciąży bez powikłań i na urodzenie zdrowego dziecka.