Tężyczka – przyczyny, objawy i leczenie

Tężyczka, zarówno utajona, jak i jawna, jest zespołem objawów związanych z zaburzeniami elektrolitowymi lub zasadowicą oddechową. Może jej towarzyszyć mrowienie, skurcze mięśniowe i zawroty głowy czy przewlekłe zmęczenie. Jakie są jej przyczyny? Na czym polega leczenie?

1. Co to jest tężyczka?

Tężyczka to zespół objawów chorobowych cechującym się zwiększoną pobudliwością nerwową, to jest niekontrolowanymi, często bolesnymi skurczami lub drżeniami mięśni oraz nieprzyjemnymi mrowieniami (tzw. parestezje). Jest to związane ze zwiększoną szybkością przekazywania sygnałów między mięśniami a nerwami (tzw. nadmierna pobudliwość nerwowo-mięśniowa).

2. Rodzaje tężyczki

Wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki. To:

• tężyczka jawna (hipokalcemiczna, czyli związana ze zmniejszonym stężeniem wapnia) - tężyczka jawna występuje, gdy stężenie zjonizowanego wapnia w surowicy krwi spadnie poniżej 4,3 mg/dl (1,1 mmol/l).
• tężyczka utajona (normokalcemiczna, spazmofilia), związana z hipomagnezemią (niedoborem magnezu) lub okresową zasadowicą (wzrostem pH krwi np. wskutek hiperwentylacji); może pojawić się przy prawidłowym stężeniu wapnia we krwi.

3. Przyczyny tężyczki

Zobacz film: "Witaminy w ciąży"

Jakie są przyczyny tężyczki? Tężyczka najczęściej ma związek z zaburzeniami elektrolitowymi lub zasadowicą oddechową (wzrost pH związany z hiperwentylacją).

Najczęściej za tężyczkę odpowiada znaczące obniżenie stężenia wapnia we krwi (hipokalcemia), któremu często towarzyszy zmniejszenie stężenia magnezu (hipomagnezemia) i potasu (hipokaliemia).

Tężyczka jawna jest spowodowana brakiem równowagi hormonalnej organizmu związanej z usunięciem przytarczyc lub chorobami autoimmunologicznymi.

Najczęstsze przyczyny to:

• uszkodzenie przytarczyc w czasie zabiegów operacyjnych na szyi; wydzielany przez przytarczyce parathormon (PTH) reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu;
• procesy chorobowe w obrębie przytarczyc - w niedoczynności przytarczyc parathormon jest wydzielany w niewystarczającej ilości, czego skutkiem jest zmniejszone stężenie wapnia we krwi;
• radioterapia okolic szyi;
• choroby prowadzące do zmniejszenia stężenia wapnia we krwi (niedostateczna podaż wapnia, zwiększone wydalanie z moczem, ostre zapalenie trzustki, zespół upośledzonego wchłaniania wapnia, choroba nowotworowa, alkoholizm).

Za objawy tężyczki mogą także odpowiadać zaburzenia elektrolitowe związane z przyjmowaniem różnych leków (np. moczopędnych, przeciwpadaczkowych czy też inhibitorów pompy protonowej) bądź zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, odżywiania, endokrynologicznymi, nefrologicznymi i genetycznymi.

4. Objawy tężyczki

Jakie są objawy tężyczki? Zwykle pierwszym symptomem jest uczucie mrowienia, przede wszystkim w obrębie opuszków palców rąk i wokół ust. Kolejnym objawem są skurcze mięśniowe, które wywołują ból: rąk (tzw. ręka położnika), przedramion, ramion, twarzy (skurcz powiek, skurcz mięśni wokół ust), klatki piersiowej, nóg.

Tężyczce może towarzyszyć podwójne widzenie, światłowstręt, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, migrena, skurcz mięśni krtani, skurcz oskrzeli, utrata przytomności z towarzyszącymi drgawkami.

Tężyczka utajona objawia się niespecyficznie, na przykład:

• gorszym samopoczuciem;
• obniżonym nastrojem;
• drażliwością;
• przewlekłym zmęczeniem;
• dusznością spoczynkową;
• napadami paniki;
• drętwieniem i mrowieniem;
• nawracającymi bólami i zawrotami głowy;
• uczuciem obecności ciała obcego w gardle czy zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego.

5. Leczenie i profilaktyka tężyczki

Gdy objawy tężyczki są niegroźne i nie bardzo dokuczliwe, należy udać się do lekarza, który zleci:

• badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie we krwi stężenia wapnia, wapnia zjonizowanego, magnezu, potasu, sodu oraz wydalania wapnia z moczem
• badania neurologiczne, takie jak badanie elektromiograficzne (EMG), tzw. próba tężyczkowa,
• elektrokardiogram (EKG),
• elektroencefalogram (EEG),
• badanie psychologiczne.

Niekiedy konieczne jest udzielenie natychmiastowej pomocy medycznej, stąd wskazane jest wezwanie pogotowia ratunkowego lub zgłoszenie się na najbliższy szpitalny oddział ratunkowy, gdy pojawią się:

• zaburzenia oddychania, które jest skutkiem skurczu mięśni krtani w przebiegu ataku tężyczki;
• zaburzenia świadomości;
• utrata napięcia mięśniowego, niedowłady, drgawki;
• silny ból głowy;
• zaburzenia mowy;
• nagła utrata pamięci.

6. Leczenie tężyczki

Wybór metody leczenia tężyczki zależy od przyczyny choroby. Celem terapii jest bowiem zwiększenie stężenia w surowicy krwi wapnia, także magnezu i potasu oraz ich utrzymanie na stałym poziomie.

Gdy za patologię odpowiada niedoczynność przytarczyc, konieczne jest przewlekłe leczenie doustnymi preparatami wapnia i witaminy D. To pozwala zapobiec rozwojowi zarówno ostrych objawów, jak i przewlekłych powikłań.

Po zakończonym leczeniu zaleca się suplementację preparatami wapnia (także magnezu czy potasu, jeśli istnieje taka konieczność) oraz witaminy D. Bardzo ważna jest także dieta zasobna w wapń, zawierająca przetwory mleczne, ryby, jaja, orzechy i nasiona oraz warzywa, takie jak fasola, buraki, brokuły, szpinak.

Ważne jest również monitorowanie stanu zdrowia, to jest wykonywanie badań kontrolnych i odbywanie wizyt u lekarza.