Zaburzenia równowagi. Co może je powodować?
Zaburzenia równowagi, którym mogą towarzyszyć zawroty głowy, to objawy, które zawsze powinny wzbudzać niepokój, choć rzadko są związane z poważną chorobą. Mogą pojawić się zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Co je powoduje i jak się je leczy?
1. Zaburzenia równowagi – przyczyny
Byśmy mogli utrzymać równowagę, niezbędna jest współpraca trzech narządów zmysłów:
- układu przedsionkowego (znajduje się w uchu wewnętrznym),
- narządu wzroku,
- receptorów czucia głębokiego (ulokowanych w mięśniach, stawach, ścięgnach, torebkach stawowych i skórze).
Szacuje się, że zawroty głowy i zaburzenia równowagi występują u 20–30 proc. dorosłych oraz u 8–18 proc. dzieci. Częściej objawy te zgłaszają kobiety oraz osoby starsze.
Zawroty głowy opisywane są jako wirowanie, kołysanie, zachwianie, brak równowagi lub dezorientacji w przestrzeni, z kolei zaburzenia równowagi to sytuacje, które są widoczne dla osób postronnych (pojawia się trudność w poruszaniu się, chwiejny krok, konieczność przytrzymania się stabilnych przedmiotów). Uczucie niestabilności pojawia się w pozycji stojącej, nigdy w leżącej.
Zaburzenia równowagi mogą być wywołane przez wiele czynników, m.in. stan zapalny, uraz, zatrucie, zaburzenia ukrwienia lub nowotwór.
Zawroty głowy i zaburzenia równowagi podczas chodzenia mogą mieć związek z:
- urazem ucha wewnętrznego, np. wstrząśnieniem błędnika,
- nadmiarem woskowiny w przewodzie słuchowym,
- chorobami ucha środkowego (perlak, zapalenie trąbki słuchowej),
- zapaleniem błędnika wywołanym infekcją ucha środkowego lub chorobą wirusową (m.in. grypą, ospą wietrzną lub świnką),
- zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa szyjnego,
- stwardnieniem rozsianym,
- padaczką,
- chorobami psychicznymi (m.in. depresją i zaburzeniami lękowymi),
- nadciśnieniem tętniczym.
2. Kręgi szyjne a zaburzenia równowagi. Jak to się łączy?
Zaburzenia równowagi a kręgosłup – jak to możliwe, że to się łączy? Odpowiedź na to pytanie jest dość prosta. Otóż gdy jedna z tętnic kręgowych zostanie ściśnięta lub zapętlona w odcinku szyjnym kręgosłupa, może dojść do niewydolności kręgowo-podstawnej. Powoduje do zmniejszenie przepływu krwi i w efekcie niedokrwienia obszaru unaczynianego przez tętnice kręgowe i tętnicę podstawną.
Do niewydolności kręgowo-podstawnej, która może objawiać się omdleniami, zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi, mogą doprowadzić m.in. zmiany miażdżycowe oraz uraz (np. powstały w czasie wypadku samochodwego).
3. Zaburzenia równowagi: jaki lekarz?
By odpowiedzieć na to pytanie, konieczna jest wiedza, co powoduje taki wachlarz objawów. Najczęściej zaburzeniom równowagi i zawrotom głowy towarzyszą też inne objawy, które mogą sugerować przyczynę dolegliwości.
W przypadku dzieci najlepiej skonsultować się z pediatrą, a jeśli dziecko skarży się na ból ucha lub ma gorączkę – z otolaryngologiem.
Sygnałem alarmowym, wymagajacym natychmiastowej konsultacji lekarskiej jest sytuacja, gdy dziecko ma zaburzenia równowagi, silne bóle głowy lub wymiotuje.
W przypadku dorosłych wskazana jest konsultacja z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu będzie mógł skierować pacjenta na dalszą diagnostykę i do odpowiedniego specjalisty.
Wśród badań, które może zlecić lekarz, są m.in.:
- badanie audiometryczne,
- elektro- i videonystagmografia (ENG i VNG, badanie błędnika),
- vHIT – video Head Impulse Test (test pchnięcia głową).
4. Jak leczyć zaburzenia równowagi?
Leczenie zaburzeń równowagi uzależnione jest od ich przyczyny. Konieczne może okazać się podanie leków, np. o działaniu przeciwzawrotowym, przeciwwymiotnym i uspokajającym.
Znaczenie ma również fizjoterapia oraz rehabilitacja (m.in. metody z wykorzystaniem technik habituacji przedsionkowej).
W przypadku dzieci pomocne są zajęcia rehabilitacyjne układu równowagi z zastosowaniem technik integracji sensorycznej, gdzie wykorzystuje się huśtawki, równoważnie, tunele czy urządzenia do ćwiczeń rotacyjnych.
